Kendi İşyerinizi Soymanın Yollarını Neden Öğrenmelisiniz yahut İskender’in Kabahati

Nasreddin Hoca’nın evi soyulunca kendini tedbirsizliğinden ötürü eleştiren konu komşuya dayanamayıp nasıl isyan ettiğini biliriz: “Peki, hırsızın hiç mi suçu yok!”. Elbette, esas suçlu olan hırsızdır ve bu fıkrada anlatılmak istenen, mağdur olan insanların, eksik tedbir almaktan ötürü halk tarafından acımasızca eleştirilmesi ve bunun esas suçluyu neredeyse görünmez kılacak düzeye gelebilmesidir.

Bugün bir haber okudum, Bursa’nın meşhur İskender markalı kebapçısını, organize olan çalışanlar yıllarca çaktırmadan soymayı başarmışlar, günlük 5-10 bin lirayı bu şekilde çaldıklarını sorguda itiraf etmişler. Tutarlar bu kadar büyük olunca da medya ve halk bu olayı çok konuştu, konuşuyor. Oysa tüm bu yaşananlarda İskender’in de büyük kabahatleri olduğuna şüpheniz olmasın…

Yazıya başlamadan önce: İlk işiniz size ait işletmenizden hırsızlık yapmak olsun (ciddiyim)

Bir sistem kurarken, o sistemde hata paylarından kabul ettiğimiz hırsızlığı ve yolsuzluğu engellemek için ilk başta kendimi o sistem içinde yolsuzluk yapacak biri olarak düşünürüm. Bir dedektifin bir suçlunun kafasına girmesine benzer bu. Eğer kasadaysam, servisteysem, satın alma müdürüysem, genel müdür yardımcısıysam, genel müdürsem, temizlik personeliysem, şoförsem… Hangi pozisyonlarda ne tür yolsuzluk ve hırsızlık fırsatları olduğunu düşünürüm ve bu fırsatları işe zarar vermeden ortadan kaldırmanın yollarını ararım; yolsuzluğun bir seçenek olarak tercihe açık olmasını istemem. Siz de bunu yapın, üstelik gelişen teknoloji sayesinde bu iş kimseyi en ufak şekilde rencide edip incitmeden çok daha kolay şekilde yapılabiliyor. İlk işiniz, kendi işyerinizi soymak olmalı yani! Hatta bu iş için kendi aklınızı tek taraflı ve eksik kabul edip, sizin soygun yöntemleriniz bittiğinde güvendiğiniz başka “hırsızlar” bulup oturun ve bir de onlarla birlikte kendi işletmenizi soyun. Tabii ki zihninizde bu senaryoları ve süreçleri uygulayın ki önlem alabilesiniz…

Yazımın geri kalanında, bir işyerindeki personel kaynaklı yolsuzluk yollarına dair düşünce ve deneyimlerimden bahsedeceğim. Hangi sebeple olursa olsun, insanları parayla denetimsiz şekilde karşı karşıya bırakmak onları vicdanlarıyla baş başa bırakacak hatta yer yer suça teşvik edebilecektir. Çalışanlarınızı seviyorsanız hırsızlık imkânlarını tamamen ortadan kaldırmalısınız.

Para çalınamayacak sistem kurmak

Naif ve kendini yetiştirmiş, özsaygısı olan, namuslu insanlar akıllarından geçse, muhtaç kalsalar bile neredeyse asla hırsızlık yapamazlar. Öte yandan ülkemizdeki iş hayatı, geçim zorluğu, insanların erdemsizliği ve toplum yaşamının kokuşmuşluğu sebebiyle pek çok insan kolayca hırsızlığa bulaşabiliyor. Herkes kendi çevresine, kendi işine göre tutuyor bir hırsızlık yolu: En ahmağı ve utanmazı adi hırsızlık yapıyor, başka evlerden, insanlardan çalıyor. Kimisi yakınlarını dolandırıyor. Kimisi işyerini. Gücü yetenler, ağını kuranlar da devletten ve dolayısıyla tüm milletten çalıyor… Evet, belki hırsıza kilit dayanmaz ancak sistemlerdeki iyileştirmeyle, uygulama ve denetleme sistemleri kusursuzlaştırılabilir. Dolayısıyla hata payı (hırsızlık), sıfıra indirilebilir. Zengin olmayan bir ülkede, insanların iyi eğitilemediği bir ülkede, toplumsal ahlakın hâkim olmadığı bir ülkede sistem de kötüyse bu hırsızlığı artırır. Her sistem hata payını sıfıra indirmeye teknik olarak uygun değildir ancak çoğu uygundur ve insana güven faktörünü en aza indirgemek mümkündür.

İyi sistem namussuzları engellemekle kalmaz, namusluları kuşku altında bırakmaz

Süreç ve aşamaların insana güvene dayandığı sistemlerde, kayıp/kaçağın ölçülüp görülemediği ve yalnızca sorumluya duyulan güven düzeyinde ölçülebildiği sistemler kusurludur ve kötü niyetli insanlara fırsat tanımaktan daha kötü bir şey daha yaparlar: Düzgün, dürüst ve onurlu insanları da daimi bir zan altında bırakırlar.

Kendi adıma, kusurlu ve personeli kendiliğinden zan altında bırakan sistemleri hiç sevmem ve namuslu insanların hak etmedikleri suçlamalarla farazi olarak bile muhatap olmasını istemem. Son işlerimden birinde kurduğum sistemde teknolojinin de yardımıyla kontrol mekanizmasının kontrolü dâhil tam üç aşamalı bir kontrol sistemi kurmuş ve yıllarca bu sistem sayesinde 1 liranın bile kayıt dışı veya indiregandi yöntemlerle zimmete geçirilme ihtimalini yok etmiştik. Bilenler için yeni bir şey değil ama bilmeyenler için bu sistemin her Allah’ın günü tüm satışları o gün alınan para ve kart çekimleriyle, bu çekimleri sistemle, bu sistemi yazar kasayla, tüm satışların gerçekleşmiş olduğunu da müşteri imzalarıyla kontrol ettiriyor, sonra bunları kontrol ediyor ve en son da arşivliyorduk. Yani bu sistemde ben bile istesem hırsızlık yapamıyordum ve para hesabı yönünden inanılmaz rahattım artık. Üstelik, böyle bir sistemde olası bir vergi denetiminde vergi müfettişlerinin de takdirinin alınacağı garantidir; tüm hizmet ve ürünler tamamen gerçek satışlar üzerinden eksiksiz faturalandırılmış durumdadır.

“Vergi verirsem batarım” düşüncesine neden olan sıkıntılı vergi düzenimiz

Türkiye’deki mevcut vergi sistemi hem mal/hizmet üretenlere hem de son tüketiciye karşı dünya ortalamasının üzerindedir ve o kadar üzerindedir ki dünyada oransal olarak en çok vergi veren ülke olduğumuzu ortaya koyan araştırmalar var; en iyimser hesap ve kıyaslarda bile ilk 5’teki yerimiz sabit (*). Gelişmiş ülkelerde bu denli bir vergi yükünden söz etmek olası değil.

Ülkenin vergi sistemi iyi tasarlanmadığı için girişimcilerde, patronlarda, işveren vekillerinde “Tam vergi verirsek mutlaka batarız!” biçiminde bir kabul de yer yer bulunuyor. Bu nedenle vergi kaçınmaları en üst seviyedeyken (**) vergi kaçırmaların da gayet mevcut olduğunu biliyoruz. Ülkedeki vergilerin en iyi ihtimalle yılda en fazla %3’ünün kontrol edilebileceği söyleniyor yani zaten denetimdeki aksaklık baştan kabul ediliyor. Doğru düzgün ve eksiksiz vergisini veren ticari işletmeler de yok değil ancak birçok vergi suçunun işlendiği bir ülkede, bu tip işletmeler vergi kaçıranlarla rekabet edemez ve bir dezavantaja daha sahip olurlar.

Ülkenin vergi sisteminde iyi şeyler de oluyor, devletin aslında sürekli çabası var ancak esas sorunu görmüyor: Esas sorun, çok yüksek oranlara çıkmış doğrudan ve dolaylı vergilerdir, ayrıca Deli Dumrul tarzı iş yapsan da yapmasan da senden şu kadar vergi alırım anlayışını da terk etmesi gerekiyor. Hayalet şirket dediğimiz faal olmayan ve sayıları yüzbinlerle (belki de milyonlarla) ifade edilen şirketlerin en kısa sürede temizlenmesi gerekiyor (böyle bir şirket yüzünden mağdur oldum ve 20 yıl önce ortak olduğum şirketin kapatılmaması, müdürünün vefat etmesi vb. sebeplerle işten çıktığım bir dönem işsizlik maaşım bağlanır bağlanmaz kesilmişti). (***)

Olması gereken, daha düşük oranda daha makul vergilerin konması ancak bunların denetiminin ve özellikle vergi kaçırmayla ilgili cezaların üst düzeylerden verilmesi. ABD ve Almanya gibi ülkelerde vergi kaçırmanın ne denli korkulası bir suç olduğunu ve yüksek cezalarla engellendiğini birçok kişiden dinledim. Böyle bir düzende meslek erbapları, maaşlı çalışanlar, küçük sermaye sahipleri ve girişimciler koruyup kollanmak ve sağlıklı bir vergi ekosistemi kurulmak zorunda. Piyasanın gerçeklerine göre pek çok çeşitli projeksiyon ve senaryo araştırmalarında bu şekilde bir düzenle, oranları düşürülse bile vergilerin daha etkin toplanması nedeniyle devletin vergi gelirlerinde artış olacağı ve sosyal devlet yapısının da güçlendiği sonuçlarına varılmaktadır. Mevcut sistemde devlet dürüst vatandaşını âdeta cezalandırırken vergi kaçıranları ise âdeta ödüllendiriyor gibi bir görüntü oluşmaktadır.

*, **, *** 01 Mart tarihli ekleme: Bu bölümde anlatmak istediklerimi başarıyla anlatamadığımı düşündüren geribildirim aldım, bu yüzden açıklama ekliyorum: Vergiden kaçınmanın yasal hak olduğu hatırlatıldı, ben burada yasa dışı gibi göstermek istemedim ancak vergiden kaçınmanın bu kadar kolay, sık yapılan ve yaygın olmasına karşıyım; çok fazla suistimal oluyor. Yakın zamana kadar, aile üyelerine alınan ancak şirketin hiçbir şekilde kullanmadığı sıfır araçlar, şirket üzerine gösterilerek şirketin vergi hesabından düşüyordu. Ben vergiden kaçınmanın azaltılması, dolaylı vergilerin azaltılması, doğrudan vergilerin sıkılaşması ve kazanç temelli olması taraftarıyım. Ayrıca “hayalet şirket” tanımımın aslında başka durumdaki şirketler için hâlihazırda kullanıldını öğrendim, benim demek istediğim gayrifaal şirketlerin durumu ve bunların sebep olduğu sorunlardır. Ben şirketten payıma düşen borcu kapayıp alakamı tamamen kesmek istiyorum ancak vergi daireleri, ticaret odaları vs. işe yaramıyor. Parayı ödeyip adımı sildiremiyorum, dava açıp şirketi feshetme masrafına benim girmem gibi abes bir durum ortaya çıkıyor. Hissem %5 ama işin yoksa uğraş dur… Bir diğer eklemem de vergi oranlarımızla ilgili olacak. Ben en yüksek oranda vergiyi aldığımızı kast ederken doğrudan gelir temelli vergiden çok, herkesin sırtına bindirilen ancak şirket sahiplerinin kolayca ve etik dışı şekilde kaçınma şanslarının olduğu dolaylı vergileri kast ettim. Bakın, vergilerle ilgili nasıl “şampiyon” olduğumuzla ilgili birkaç araştırmayı paylaşayım burada:

Avrupa’da en çok vergi ödeyen ülke Türkiye (2014 haberi)
Türkiye topladığı vergilerde değil ama dolaylı vergilerde zirveye yakın (2021 haberi)

Pinti, paylaşımsız işverenler

Tüm bunların yanında, ülkemizdeki iş kültürü ne yazık ki pek çalışan dostu değil ve işverenler arasında da bencillik yaygın bir kusur. İyi işverenler de var ancak çoğunluk olmadıklarını herkes gözlemleyebilir. Oysa, iyi kurgulanmış bir iş modelinde, çalışanlara fazladan gelir şansı sunmak ve fazla kazanmalarına yol açmak, işletmenin lehinedir. Kendi yaşadığım örneklerden birini vermek istiyorum.

Bir sonraki takvim ayının analizini yaptığımda yıllık ortalama satış gelirlerinin 260 bin lira seviyesinde olduğunu gördüm. Mevcut gidişata göre 260 bin liraya ulaşmamız bile olası durmuyordu. Fiyatlara zam yapılmamıştı, taleplerde düşüş vardı; buna karşın müşterilere başarılı satış gerçekleştirme oranımız da çok yüksek değildi. Neler yapabileceğim düşündüm, enstrümanlarım kısıtlıydı; prim vermek gibi yetkilerim ne yazık ki yoktu. Bunun üzerine ben de bir sonraki aya hedef ve ödül koymaya karar verdim ve ödül olarak da fazladan bir günlük ücretli izin düşündüm. Elbette, 6 adet satışçıda bitiyordu iş ancak iş bir bütündü ve sadece satışçılara fırsat tanımak iyi sonuçlanmayabilir, iç gerilim de yaratabilirdi. Ben de “Önümüzdeki ay 300 bin lira gelire ulaşırsak tüm personel (hangi işi yapıyor olursa olsun) talep ettiği ve işletmeye de uygun olan bir zamanda kullandırılmak üzere 1 gün ücretli izin hakkı alacak,” diye ilan ettim. Açıkçası, 300 bin liraya ulaşmamız güçtü ve amacım motivasyon sağlamaktı ve 300 bine ulaşmamız durumunda 50 personele bir gün fazladan ücretli izin vermek elde edilecek kârın yanında devede kulak kalıyordu. Tahmin edin o ay ekibimiz ne kadarlık satış yaptı? Tam tamına 340 bin liralık satış gelirine ulaştılar. Bunu kutladık ve daha sonra herkes o fazladan ücretli iznini ihtiyacı olduğu bir gün gururla kullandı. Sadece izin değildi kazandıkları; özgüven, işyerine bağlılık, gurur ve motivasyon da kazanmışlardı. Bizim gelirimiz ise o ayın ortalamasından %30 daha fazla olmuştu, müthiş bir sonuçtu bu.

İşyerlerini sadece ürettikleri değil, çalışanları da ayakta tutar. Çalışanı ezen sistemler er ya da geç başarısız olacaktır; çalışanı ezmek sadece bu süreyi bir noktaya kadar öteler ancak bir yerden sonra bundan kaçınılamaz. Daha önemlisi, çalışanla dost ve çalışanın kazanmasını kendi kazancıyla endeksleyebilen bir işletme her zaman daha fazla satış yapar. Elbette bu motivasyon ve ek gelir unsurlarını belirlerken etik sorunların ortaya çıkmaması için de gereken önlemleri almalısınız (örneğin müşteriyi kazanmak için yalan beyanla satış yapılmamalı, vb.).

Pinti işverenler, geçen yılların sonunda genelde daha büyük kayıplara uğrarlar. Kişisel gözlemlerime dayanan pek çok “sonu hüsranla biten pinti patron vakası” sayabilirim, bazı patronların bu pintiliklerin bedelini, üstelik çok ağır olarak, 15 yıl hatta bir yakınımın 25 yıl sonra ödediğini de gördüm.

Elbette bu ayrı bir konu, hiçbir şart, çalışanın işverenden çalması için gerekçe olarak kabul edilemez zira çalışma şartları ve ücretler açık, işveren-çalışan yükümlülükleri de açıktır. Son tahlilde çalan suçludur. Yine de çalışanların etik dışı kazançlarına engel olup onları etik yollarla daha yüksek gelir şansı sunmak da hırsızlığa karşı tedbirler arasındadır. Çalışan, iç muhasebe yaparak, daha çok/iyi çalışarak “helalinden” daha çok kazanabileceğini bildiğinde, kendi içinde bir ahlaki engel daha oluşturmuş olur. Zaten maaş + prim gibi uygulamalar da bunu sağlamak için yaygın şekilde kullanılmaktadır. KOBİ ve aile şirketleri ise bu yöntemlerle ilgili yeterli bilgi ve deneyime sahip olmadıkları için kârlarının potansiyellerinin altında kaldığından habersizdir.

İskender’in kabahati

Yazının başında değindiğimiz vakada, ilgili işyerinde vergisiz mal, hizmet ve para alışverişi gerçekleşmiştir. Devlet bu para hareketlerinden hiçbir şekilde hak ettiği vergiyi alamadığı için kamusal zarar oluşmuştur. Dolayısıyla, bugüne kadar sırf kendilerinden çalınan (7 milyon lira olduğunu iddia ediyorlar) parayı bile 12 yıl sonra tespit edebilen bir işyerinin vergi verme yükümlülük kontrolünü yeterince iyi yapmadığı ortadadır (yıllık yaklaşık 600 bin liralık kayıp para/ürün/hizmet hareketinin tespit edilememesi açık bir kusurdur). Kurdukları (aslında kurmayı ya da uygulamayı beceremedikleri) sistemin vergi kaybına –istemeden de– olsa neden olduğu açıktır.

Bu olayın başta kendilerine olmak üzere herkese ders olduğu ortada, çok geçmiş olsun dileklerimle umarım derslerini iyi almışlardır diyorum.

Sonuç: Hırsızlık bitmez belki ama kötü niyetliler kolay avlara, iyi niyetliler güvenilir kuruluşlara yönelirler

Hırsızlığın tarihi insanlık tarihiyle eş düzeydedir ve ne yazık ki muhtemeldir ki insanlığın sonuna kadar da hırsızlar olacak. Hırsızlığı, hırsızları, yolsuzluğu dünyadan tamamen kaldırmak bizim işimiz değil ve tüm önlemlere rağmen şeytanın aklına gelmeyecek yöntemlerle mağdur olabiliriz. Basiretli ve sorumlu profesyoneller olarak bize düşen bu olasılıkları sorumluluk alanlarımızda olabildiğince azaltmak, hırsızlık ve yolsuzluğu sıfır seviyesine indirme hedefiyle hareket etmek olmalı.

Art niyetli insanlar genelde şartların zorlamasıyla, günler süren uzun ve derin iç psikolojik muhasebe ve muharebeler sonucu “Şeytan’a” yenilmezler; aksine çoğu zaman yolsuzlukları planlı ve bilinçlidir ve belirli yerleri “hedef” olarak görürler. Hâl böyleyken hiçbir “hırsız çalışan” kolayca hırsızlık yapacağı bir yer varken tutup da üç kuruş çalmak için hem çok zorlanacağı hem çok risk alacağı bir yeri ilk sırada tercih etmez. Dürüst insanlar da onların aksine düzgün sistemi olan yerleri, içlerinin rahat olacağını bildiğinden, daha tereddütsüz tercih ederler.

Sonuç olarak, herkesin iyiliği için kendi işyerinizi “soymayı” sakın ihmal etmeyin.

Cumhuriyet Gazetesi’ne göre hiç eskimeyen bir “yeni” kitap: Stephen King’den “Yazma Sanatı” yahut kültür okuruyla dalga geçmek üzerine

Geçen gün Linkedin’de sevgili Mürsel Çavuş’un bir paylaşımını gördüm, Cumhuriyet gazetesinden bir haber bağlantısı vermiş ve “öyle güzel özetlemiş ki” diye de teşekkür etmişti. Mürsel Hanım’ın paylaşımları çoğu zaman hoşuma gidiyor, inceliyor hatta etkileşime de giriyorum. Bu paylaşımına da bakayım dedim ve bir de ne göreyim, haberi hazırlayan kişi bilerek veya bilmeyerek kitabı yeni çıkmış gibi göstermişti. Ben burada kasıtlı bir manipülasyon mu aramalıydım yoksa basit bir editör hatası deyip geçmeli miydim?

2000 yılında çıkıp 2007’de Türkçeye kazandırılan kitap “bekleniyormuş”, yerseniz…

Editör Ecem Kodak, daha girişte okurunu yanıltıyor, “Stephen King’in beklenen kitabı Yazma Sanatı (…)” diye konuya giriyor, beklenen kelimesinin altını çizdim çünkü bu kitap 2000 yılında yayınlanıyor ve zaten en az 2007’den beri de Altın Kitaplar tarafından satılıyordu, hatta ben de bu kitabı yıllar önce almış ve bir çırpıda okumuştum.

Editör, haberinin hiçbir yerinde kitabın eskiden basıldığını, yeniden çevrildiğini falan söylemeye gerek duymuyor. Bu da yetmez gibi, haberinin sonunda kırmızı kırmızı puntolarla basım tarihini 2020 olarak veriyor. Teknik olarak, eser yeniden çevrildiği için bu yeni çevirinin kendi baskı tarihinin verilmesi doğru. Öte yandan, eser önceden de aynı yayınevinden çıkmış ve haber editörü daha girişte “beklenen” kitap diye bahsedip kitabın yıllardır piyasada bulunduğuna hiç değinmediği için okuru aldatıyor.

Turbun büyüğü olarak aynı haberi defalarca okura kaktırma

Mürsel Hanım, benim etik temelli eleştirimden pek hoşlanmayıp bana katılmayıca her manyağın yapması gerektiği gibi konuyu biraz daha irdeledim. Karşıma çıkan ilk şey, Ecem Kodak isimli editörün, okurlarına birebir aynı haberi aynı metinle birkaç defa vermesi oldu. Evet, yine Yazma Sanatı’nı tanıtmış… 17 Temmuz 2020’de, 30 Kasım 2020’de ve 23 Şubat 2021’de yani bu haber birebir aynı olarak en az üç defa Cumhuriyet’te yayınlamış.

Herhalde kendisi haber bulamadıkça bu haberi çakıyor yahut gazetenin site yönetimi Ecem Kodak’tan habersiz aynı haberini kullanıp duruyor, bilemiyorum artık… İşin arka tarafını bilmesek de sadece görünürdeki şeylere bakarsak herhâlde Sn. Kodak bu dünyaya bu kitabı Cumhuriyet’te tanıtmak için gelmiş diyoruz… Eskiden Cumhuriyet böyle bir gazete değildi, çok daha titiz ve okura saygılıydı. O güzel gazeteler o güzel atlara binip gideli çok oldu demek ki… Aşağıda ilgili ekran görüntülerini paylaşarak hepinizi kocaman, etik etik selamlıyorum dostlar!  Okurla dalga geçen bu olayda da suçlu ve sorumlu her kim veya kimlerse de acilen açıklama yaparak özür metinlerini yayınlamalarını bekliyorum.

 

Kıyıda Kalan İlginç Kitaplar (25 Kitap ve Bonusları!)

Bu listede, tanıtım şansı bulamamış, ancak bir sebepten dikkatimi çekmiş bazı kitapları listeleyeceğim. Bu listenin çok detaylı olduğunu iddia edemem, 2588 eser kapağına baktım ve bunların bir kısmı dergi, bir kısmı da yabancı dildeki kitaptı. Yine de kaydedip paylaşmak istediğim bir liste oldu.

Kitap fuarlarında çalıştığım dönemde veya ziyaretçi olarak gittiğim zamanlarda da hep yaptığım bir şey vardır: Kıyıda köşede ne varsa onlara özel zaman ayırmak ve detaylıca incelemek. Bunu yapmayı seviyorum, umulmadık güzel şeyler yaşamak yahut az kişinin keşfedebildiklerini keşfetmek güzel.

Ana salonda iyi yerlerde stant tutmaya parası olmayan, iyi yerleri bırakın ana salonda bile bulunamayan, hatta ve hatta fuaye alanına bile ücret yetiremeyip kıyıda köşede muhtemelen üç paraya kiralanan yerlerde kurulan stantlar içimdeki merakı gıdıklar, heyecanla o stantlara doğru yol alırım. Esasen, bu stantlar her zaman daha ilginç ve incelenesidir. Anaakımda ne var ne yok zaten bir şekilde biliyoruz ama ya bilmediklerimiz?

Elbette kötü örneklerle birlikte iyi kitap örnekleri de görülür. Bu alışkanlığımı bir manyak gibi sanal pazaryerlerinde de sergilemeyi başarıyorum ayrıca. Yalan yok, 2-3 ayda bir defa böyle bir sanal tura çıkıyorum ama sonuçta çıkıyorum ve karşıma öyle ilginç kitaplar çıkıyor ki bugün onlardan bazılarını kısa yorumlarımla birlikte buraya kaydetmek istedim.

Listeye başlamadan önce size ilginç bir bilgi vereyim, örneğin an itibariyle (20 Şubat 2021) Kitapyurdu sitesinde 440 bin kitap kayıtlı ancak sadece 105 bini stokta var görülüyor. Ülkemizde basılan kültür kitaplarının büyük çoğunluğunun kaderi depolarda çürümektir dersek hiç de abartmış olmayız. Listemizdeki bu kitapların çoğu da muhtemelen satış dışına düşme eşiğindedir…

DELİKANLI KİMDİR?..

Yazar                     : Hakan Türk
Yayınevi               : Akademi TV Programcılık

“Hakan Türk, bugüne kadar yazdığı derin devlet, istihbarat ve mafya kitaplarından dolayı “Yazarların Deli Yüreği” diye anılmaktadır. Kabadayıların Dünyası, Babaların Dünyası ve Türkiye’de Kim Mafya? gibi çok ses getiren ve yüzbinler satan kitaplarından sonra, 79. kitabında “Delikanlı Kimdir?” diye ortaya çok iddialı bir soru atmaktadır. Aslında bu kitap gerçek delikanlıların çok hoşuna gidecektir. Fakat beline silah takıp, yanına aldığı 3-5 adamla çevresine hava atan o sahte delikanlılar HAKAN TÜRK’e diş bileyecekler.” Bu satırlar, kitabın arka kapak yazısından. Açıkçası, kitapları yüzbinler sattığı söylenen bu yazarı daha evvel duymamıştım. Fakat arka kapağı okur okumaz aklıma bir dönemin (2000’lerin başı) unutulmaz delikanlı sitesi Fikirtepe.cjb.net geldi, orada da delikanlılığın ve delikanlıların tanımı yapılır, tarifleri verilir, delikanlı olmanın yol ve yöntemleri delikanlılık yolundaki okuyuculara anlatılırdı. Nişanlısını başka bir kızla aldatırken nişanlısı ve abisi tarafından basılan, akabinde hem nişanlısını hem abisini döverek cümleâleme delikanlılık dersi veren arkadaşımız için ne diyordu Fikirtepe CJB: “Delikanlı adam aldatır, siker. Kardeşimizi tebrik ediyoruz.” Elbette, bu kitabın ilgili mizahi site gibi olmadığı ve ciddi ciddi delikanlılığın tanımını yaptığını anlıyoruz. Okumadığım için daha fazla şey söyleyemiyorum.

TERÖRİZMİN GİZLİ KODLARI: TERÖRDEN KORUNMA VE KURTULMA YOLLARI

Yazar                     : Kemal Akmaral
Yayınevi               : Anatolia Kitap

Kitabın başlığı ve arka kapak yazısı gerçek anlamıyla ilgi çekici. Bu kitabı görünce, ülkemizde bu alanda fazla kitap görmediğimi fark ettim. Gerçekten de terörden en fazla etkilenen ülkelerden biri olmamıza karşın bu konuya doğrudan giren yeterli kitap basılmamış durumda. Yazar da sanırım bu boşluktan yararlanmak istemiş. Arka kapağında “Terörden korunmak ve kurtulmak için öncelikle geleceğimiz olan gençlerimize sahip çıkılması gerekmektedir. Başta PKK olmak üzere DHKP-C, MLKP, TKPML TİKKO, MKP gibi terör örgütleri, gençleri başta masum görünen küçük direniş eylemleriyle başlayarak ve kısa süre sonra gözlerini kırpmadan onlarca masum insanın hayatına kıyabilecek eylemlerde kullanmaktadır.” ifadeleri yazan kitap, özellikle gençleri terör örgütlerinin nasıl masum görünen etkinliklerle bir şekilde onları kazandığına da odaklanarak aileleri ve gençleri uyarmak istiyor. Az evvel de dediğim gibi, bizde terör konusunu işleyen çok fazla eser var ancak bu kitaplar birçok önkabulle yazılmış ve okuyucuda da bu önkabullerin olduğunu varsaymış. Oysa, kendi hâlinde bir şeyi protesto etmeye başlayan ve yeni arkadaşlar edinen bir gencin sadece birkaç yıl içinde nasıl gerçek bir militan olduğunun detaylarına odaklanan bir kitap yok. Savunma Bakanlığı, TSK ve EGM’nin bu alanda yapılmış pek çok çalışması vardı, ancak bunlar yeterince yayılmıyordu. Yakınlarda, Jandarma Genel Komutanlığı’nın da oldukça güzel bir çalışması başlamıştı:

Kitap ilgimi çekince Kemal Akmaral ismini internette arattım, bir Twitter sayfasından başka pek bir şey bulamadım ve yazarın “Antiterörist” isimli diğer kitabını gördüm, o kadar. Özgeçmiş bilgisine ulaşamadığım yazarın bir anti-terör uzmanı, sosyolog veya psikolog olması kitabın niteliğiyle ilgili bana güven verirdi ancak bunu göremedim. Duyarlı bir yurttaşın kişisel inceleme ve araştırmalarına dayanan bir eser gibi görünüyor.

Çöle İnen Faşizm

Yazar                     : Knud Holmboe
Yayınevi               : Etkileşim Yayınları

Necip Fazıl’ın “Çöle İnen Nur” isimli eseri onun Hz. Muhammed anlatısıdır ve belli bir çevrenin çok sevdiği bu yazarın tüm eserleri gibi hatırı sayılır satış sayılarına ulaşmıştır. Knud Holmboe (1902-1931) ise ilginç bir figür olarak tarih sahnesinden geçmiş: Danimarka doğumlu bir gazeteci olan Holmboe, felsefeye de meraklı kâşif ruhlu biriymiş. 19 yaşında Protestanlıktan Katolikliğe geçmiş. 27 yaşında ise Müslüman olmuş ve 29 yaşında da bu fani dünyadan göçmüş. Ölmeden önce yayınlandığı ve İslam coğrafyasındaki gözlemlerini de aktardığı en bilinen eserini yazmış. (zaten 3 çalışması var toplamda). Eserin Dancasının anlamını çevirince “Yanan Çöl” anlamına geliyormuş, İngilizceye ise “Desert Encounter” (Çölle Karşı Karşıya gibi bir anlam) olarak çevrilmiş. Bizdeki baskıda ise yayınevi Necip Fazıl’a selam çakacağı bir başlığı tercih etmiş ve çok bilinen bir kitabın bu az bilinen kitaba olan ilgiyi artıracağını düşünmüş. Eh, en azından benim dikkatimi çekti bu başlık. Ancak görünen o ki kitap istenen satış başarısını yakalayamamış ama yine de küçük bir yayınevinden çıkan bilinmeyen bir eser için fena da sayılmaz. Açıkçası, göz atmak istediğim bir kitap oldu ve birazdan sanal alışveriş sepetime atabilirim.

Batı Terörü ve Propagandası

Yazar                     : Andre Vltchek
Yayınevi               : Bilim+Gönül Yayınevi

Vltchek ismini nereden tanıdığınızı mı düşünüyorsunuz? Hafızalarınızı tazeleyeyim: 2020’de Karaköy’de öldürülen muhalif araştırmacı gazeteci kendisi. On yıldan daha uzun bir zaman önce yayınladığı bu kitabını okumadım ancak tersten okuma kitaplarını (delillendirilebilmişse ve saçma komplo teorileriyle dolu değilse) severim. Kitabın arka kapak yazısında, Vitchek’in kendisinden daha önemli bir ismin, Noam Chomsky’nin tanıtım yazısını görüyoruz: “Andre Vltchek çok az sayıda insanın bildiği gerçek dünyayı hepimizin gözlerinin önüne seriyor. Anlattığı acı hikâyelerde özellikle Batı’nın utanç veren tarihî kökleri açığa çıkıyor. Batı dünyasının diğer milletler üzerindeki vahşetleri Andre Vltchek’in bir yazarda nâdir rastlanan sezgi ve kavramasıyla okuyucuya gösteriliyor.”

Chomsky’den tavsiye almak her babayiğidin harcı değildir, bakalım neymiş diyerek sanal sepetime atıyorum.

Allah Büyük

Yazar                     : Ferudun Özdemir
Yayınevi               : Az Kitap

Her dönem karşınıza bu tarz kitaplar çıkar, bunların sonu yoktur ve gelmeyecek. Ferudun Bey lafı dolandırmamış, kutluyorum kendisini. Ben de ilk fırsatta “Hayırlısı De Geç” isimli bir eser kaleme almayı düşünüyorum. İlham veren bir kapak, kelebek de güzel. Umarım gerçekten teselli verebildiği birileri olmuştur kitabın.

Ferudun Özdemir’in ilginç bir kitabı daha olduğunu görüyoruz ve adı “Tankları Durduran Ebabiller”, tahmin ettiğiniz gibi, 15 Temmuz FETÖ saldırısını ele almış o kitabında da. Ferudun Bey değişik biri, okumadım ki başka bir şeyler daha diyeyim…

Metres Rezidans – İstanbul’da Günah Öyküleri

Yazar                     : Hacer Yeni
Yayınevi               : Önce Kitap

Kapağındaki şekeri parlayan kıpkırmızı elma şekeriyle, içeriğine yönelik hınzır mesajlar veriyor kitabımız. Elmanın altında elmayı dillemek, dişlemek üzere seksi ve kırmızı rujlu bir kadın arıyor gözlerim ama nafile. Prodüksiyon buraya kadarmış. Velakin benim dergi fotoğraf arşivimde bile böyle fotoğraflar vardı, parasını da ödedim, isteselerdi verirdim. Dilli dişli rujlu dudaklı kadınımız da kapakta yer alırdı.

Hacer Hanım, yazmayı seviyor, bu kitapla kalmamış ki zaten bu ilk kitabı da değilmiş. Bir yazı makinesi belki de o. Twitter’ında “Demirden korksak trene binmezdik,” yazıyor. Hayata karşı meydan okuyan tutumuyla genç bir kadın yazar o, kalemi dudaklarına doğru götürdüğü, kısık gözlerle ve yarı gülümsemeyle baktığı pozları da var. Velakin kıymeti anlaşılamamış gibi. Kitabı okumadığım için yorum yapamıyorum ama eminim kitap kadın doludur, kadınlar vardır. Zaten sonra memleketin en kadın ve satış taktikleri konusunda en ilginç yayınevlerinden biri olan Destek Yayınları’ndan çıkmış kitapları. Kadın dayanışması da yeterli etkiyi sağlamamış olacak ki sonraki Destek’li kitaplarının da satış sayıları oldukça düşük. Üşüyoruz Kadın Reis!

Pulitzerli Yazarın Memleketimizde Yüzüne Bakılmayan Kitabı: “Domuz Adam Ne Oldu Sana?”

Yazar : Paul Zindel
Yayınevi : Bu Yayınevi

Başarısız kapaklı, amatör görünümlü, yayıncılık dünyasına aşina olmayanların pek bilmediği bir yayınevinden çıkan bu kitabın ilk bakışta amatör işi olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak bu eser ülkemizdeki, benim bulabildiğim sayılı Paul Zindel çevirisinden biri ve görünüşe göre “Domuz Adam” serisinden elimizdeki tek kitap. Paul Zindel ismini tanımayanlar Wikipedia’ya bakabilir ancak kendisinin romanları için olmasa da oyunları için 1971 yılında drama alanında Pulitzer Ödülü aldığını belirtelim. Memleketimizde kimsenin yüzüne bakmadığı Domuz Adam kitapları ise sırf ABD’de bile yüzbinlerce kopyadan fazla satmış durumda. Bu kitap yayıncılık namına ders niteliğinde işlenebilir… Çeviriden yana endişelerim var zira kitabın çevirmeni Candan Selman’ın daha önce hiçbir çevirisini okumadım, traitor’umuzun çeviri listesindeki en kayda değer kitap ise Altın Yayınları’ndan benim bilmediğim bir yazara ait. Yine de attım sepete, merak ediyorum.

Dayanılmaz Bassington

Yazar : Saki (Hector Hugh Munro)
Yayınevi : Alakarga Sanat Yayınları

Saki adıyla bilinen Hector Hugh Munro, ismini birkaç eserde gördüğüm ve İngiliz yazınında hatırı sayılır yeri olduğu belli olan bir gardaşımız. Alakarga Sanat Yayınları ise küçük, butik ama seçici ve titiz bir yayınevi diyebilirim. Kitabın yüzüne bakan olmamış, satın alan pek yok nitelikli bir esere benziyor, atıyorum sepete. Bakalım atına çakma Godiva gibi anadan üryan binen Bassington Bey ne herzeler yumurtluyor…

Türkiye’de Neler Oluyor? & Anadolu’nun Uyanışı ve Yeni Elitler

Yazar : Rainer Hermann
Yayınevi : Ufuk Kitapları

Türkiye’de neler olmuyor ki?.. Bir dönemin tetikçi gazetecileri vardı, malum gazetelerde (Zaman veya Taraf gibi) çalışır, ellerine ulaştırılan dosyalardan kitap pırtlatarak Türkiye’yi aydınlatırlardı (!). Sözde Ergenekon Örgütü hakkında mı kitap yazdılar mesela, çaaaatt diye arka kapağa Nazlı Ilıcak tanıtım yazısı yazar, kitabı yere göğe sığdıramazdı (bkz: “Kafası Karışanlar İçin Ergenekon” kitabının arka kapağı). Şimdi o gazetecilerin çoğu tutuklandı ve hapiste, tutuklanmayanlar gözaltından sonra davalarının sonuçlanmasını bekliyor olmalı. Evet, Türkiye’ye asrın kazığını atmaya çalışan eli kanlı bir örgütten, CIA projesi terör örgütü FETÖ’den bahsediyorum. Bu kitapla alakası ne derseniz de kitabı hazırlayıp önümüze koyan Ufuk Kitapları’na bakın, gerçi bakmanız zor olur, korkudan KitapYurdu bile arama sonuçlarından çıkarmış durumda, ikincil yöntemlerle arayınca buluyorsunuz satışta olmayan kitaplarını. Kitabın arka kapağında Şahin Alpay ve Mustafa Akyol’un yazarı ve kitabı metheden yazıları mevcut. Şahin Alpay FETÖ dolayısıyla tutuklanmış, M. Akyol ise “ulu bir demokrat” olarak takipçilerine istikamet vermeye devam ediyor… Belki alabilirdim ama o kadar operasyonel görünen bir kitap ki, güven vermediğinden almıyorum. Siz bu konulara meraklıysanız ve Almanca bilmiyorsanız bu kitabı bulundurmak isteyebilirsiniz.

Kaynanamın Hakları / Kaynana – Gelin – Damat İlişkileri

Yazar : Şebnem Güler Karacan
Yayınevi : Selis Kitaplar

Bu ilginç başlıklı ve kapağında kaynana olduğunu tahmin ettiğimiz yaşlı bir kadının yer aldığı kitabın, yaklaşık 20 yıldır herhangi bir satış başarısı olmamasına şaştım. “Kaynanayı ne yapmalı, kaynar kazana atmalı / Yandım gelin dedikçe altına odun atmalı” diye türküler çığıran bir kültürde, kaynana fobisinin yeşerdiği bu zalım topraklarda bu kitap hiç dikkat çekmemiş gibi. Yazarı ise azimle çalışmaya devam ederek çocuk kitaplarına odaklanmış ve görünüşe göre başarılı satış grafikleri yakalayan birçok çocuk kitabı ve serisi kaleme almış.

Şöhret Psikolojisi – Tanrı mı İnsan mı?

Yazar : Suna Üçkarışoğlu
Yayınevi : Selis Kitaplar

Tam bizim gibi memleketlere göre bir kitap olsa gerek, çünkü sıradan vatandaşlar ünlülere pek bir meraklı. Şimdi bir de sosyal medya etkileyicileri (influencer) söz konusu, onların da incelenesi düzeyde değişik bir kafa yaşadığına eminim. Öte yandan, insan böyle bir başlıkta en azından “psikolog” sıfatını arıyor, yazarının uzman olmadığını görünce kitaba burun kıvırabiliyor. Nitekim uzun yıllar önce basılan kitap bir satış başarısı yakalayamamış. Üstelik, yazarı medya çalışanı olup iyi kötü kitabını duyurabilmesine rağmen böyle olmuş. İlk olarak, kitabın ismi çok hatalı seçilmiş. Bir medya çalışanların ünlülere yönelik yıllara dayanan anı, deneyim, gözlem ve tespitleri dünyanın her yerinde ilgi çekebilecek bir başlıkken bunun yok sayılıp “psikoloji” gibi bir uzmanlık alanına -o uzmanlık da olmadan- yönelinmesi, büyük bir hata olmuş. Tabii kapak falan da “ucuz” durmuş ama o kadar detaya girmeye gerek yok, dönemin imkânları o kadarına el vermiştir. Meraklısı bulursa alıp okuyabilir. Yine çeşitli konularda alınan yanlış kararların kitabın kaderini nasıl etkilediğini görüyoruz. Bu kadar höyhöylü bir başlık atarsan, altını doldurman gerekebilir. Kitap kapakları kahve içerken edilen sohbetlerde hesapsızca kullandığımız tanım ve betimlemelere göre belirlenmemeli.

Domuz

Yazar: Refik Erduran
Yayınevi: Remzi Kitabevi

Refik Erduran yazın ve medya dünyasında bilinen bir isim. Remzi Kitabevi de bir dönem eser kalite ortalaması oldukça yüksek olan, sükseli bir yayıneviydi. Sonra ne olduysa adı sanı çok duyulmaz oldu. Bu da ayrı bir konu, sermaye yayıncılarını bir kenara bırakırsak bir dönemin başarılı yayınevleri ne oldu da piyasada adı sanı pek duyulmaz oldu? Bunun yanıtı teknolojide, yeni medyada ve sektörel ekonominin dönüşümünde gizlidir. Ayak uyduramayanların kan kaybettiğine kuşku yok. Bu hep böyle olmuştur, bir dönem zirvede olan bir yayınevi bir sonraki dönem kapanmak zorunda kalabilir. Bu aslında bir işbilmezlik sorunudur, şirket ve kurum yönetmedeki zafiyetlerle ilgilidir. Gerçi remzi, seçkin bir perakendeci olarak konumlandığı pozisyonunu koruyor denebilir ancak yayınevi yönünün bir dönem olduğu kadar etkili olmadığı meydanda. Her neyse, konuyu çok dağıtmayayım. Listeye ikinci bir “domuzu” aldım, başlık ilgi çekici çünkü, değil mi? Eser, medya dünyasında “yıldız” sayılan bir “aydının” cinsellik ekseninde değişen hayatını anlatıyormuş. Ben okumayı düşünmüyorum ama okunabilecek bir kitap olduğunu düşünüyorum. KitapYurdu’nda ise kitaba yapılan yorumların tarzı ve seviyesi, yazarın zaten belli ve görece nitelikli bir okura hitap ettiğini gösterir nitelikte.

Millî Mücadelede Ayaklanmalar

Yazar : Gn. Kenan Esengin
Yayınevi : Kamer (ilk baskı), Kum Saati (sonraki baskı)

Eski bir kitap, önce Kamer Yayınları’ndan sonra da Kum Saati gibi bir yayınevinden çıkmış. Kitabın yazarı, belirtildiği gibi, bir general. Üniforma fobisi olanlar okumaktan hoşlanmayabilir ancak ben ATASE arşivlerinin ne denli sağlam olduğunu bildiğim için, yazarın da başta buradan yararlandığını düşünerek eseri sepetime attım. Dilerim iyi hazırlanmış bir eserdir. Bugünü ve yakın tarihi anlamak için önemli bir çalışma olarak görüyorum bunu. Kimlerin kökeni bu ayaklanmalara bağlanıyor, o da ayrı bir araştırma konusu olacak kadar önemli bir konu. Attım sepete.

Tutunuş – Aldatılan Erkeğin Dünyasına Soluksuz Bir Yolculuk

Yazar : “Romantik İsyankâr” Halim Bahadır
Yayınevi : Neden Kitap

Neresinden tutsak profesyonel diyemeyeceğimiz görünüşteki esere, yazarın adının kapağa Romantik İsyankar namı da eklenerek yazılması okuru düşüncelere sevkedebilir. Yayınevi’nin adı da zaten bu sorgulamayı yapan cinsten: Neden Kitap? Sahi, neden? Kapakta 50 bin baskı ifadesi var ancak somut olarak bu kadar basıldığını düşünmüyorum, bilindiği gibi bu ifadeler her zaman gerçeği yansıtmıyor ve bir satış taktiği şeklinde kullanılıyor. Neyse. Arka kapak yazısından da anladığımıza göre, yazılanlar gerçekmiş ve aldatılan bir erkeğin yaşadığı buhran anlatılıyormuş. Ne olursa olsun acı deneyimlerin yazılması, bir saçmalık yapıp kişinin kendine ya da başkalarına zarar vermesinden milyon kere daha iyidir. Bu amatör görünümlü kitap ilk bakışta beni gülümsetse ve kitabı okumayacak olsam da yazarı içtenlikle tebrik ve takdir ediyorum. Umarım eserin içinde beni pişman edecek şeyler yazmıyordur (örn: aldatanı kaynar kazana atın).

Anlamsız Düşünceler

Yazar : Oğuz Adanır
Yayınevi : Aşina Kitaplar

Başlığı ve kapağı görünce, bir üstteki eser gibi bir şey sanıp istemeden güldüm. Kitabı açıp detaylarına bakınca cehaletimden utandım. Kitabın yazarı, dolu dolu bir bilimciymiş, unvanlar çok da önemli değil ama profesör olduğunun da altını çizelim. Üstelik, pek çok nitelikli eser üretmiş, başka alanlara da katkılar yapmış bir yazar/düşünür. Cahilliğimden bir kere daha utanıp kitabı hemen sepetime attım. İşte kitabın arka kapak yazısı, bu yazı bile başlığın mantığını anlamaya yetiyor aslında:

Bu çalışmanın başlığını “Anlamsız Düşünceler” olarak koymamın en önemli nedeni bilimsel araştırma heyecanı ve ruhunun tamamen ölmese bile. büyük ölçüde can çekişmekte olduğu bir üniversite ortamında yaşıyor olmamdır. Bu benim çalışmakta olduğum üniversiteyle sınırlı bir düşünce değildir. Bu, ülkenin hemen her yerindeki üniversitelerde çalışan pek çok eski öğrencim, meslektaşım ya da başka alanlarda çalışan arkadaş ve dostlarımın ortak kanışıdır. Ziyaret ettiğim bütün üniversitelerde durum aynıdır. Dolayısıyla çalışmanın, yaratmanın, üretmenin anlamını yitirmiş olduğu bir ortamda (istisnalar kaideyi bozmaz) yeni ve özgün bir şeyler üretmek anlamsız, aptalca ya da çılgınca bir girişime benzemektedir. Ancak başka bir yaşama biçimi bilmiyor ve bundan başkasıyla doyuma ulaşamıyorsanız. geriye yapacak tek şey kalıyor. Bu çılgınlık, aptallık ve anlamsızlığı gidebileceği en uç noktaya kadar götürmek.
Burada araştırmadan, yaratıcılıktan ve bilimsellikten anlaşılması gereken şey yepyeni perspektiflerin oluşmasını sağlayabilecek düzeyde çalışmalardır. İçinde yaşamakta olduğumuz toplum ve dünyayı olumlu yönde değiştirmeye hizmet edebilecek türden çalışmalar. Çok nitelikli, derin ve uzun araştırmaların sonucu olan çalışmalar. Yoksa belli bir entelektüel düzeye sahip ancak sizi hiçbir yere götürmeyen, karşınıza olumlu ya da olumsuz herhangi bir sonuçla çıkmayan, boşlukta kendi etrafında dönen türden çalışmalar değil.

“Bozkurt” Yazarı Ajan Amstrong ve Casusluk Örgütleri

Yazar : Ergun Hiçyılmaz
Yayınevi : Kamer Yayınları

Dünyaca ünlü Bozkurt kitabı bugün bile Atatürk için önemli bir kaynak kabul edilirken Ergun Hiçyılmaz, yine muhtemelen ATASE’den yararlandığını düşündüğüm eserinde, Armstrong’un İngiliz istihbaratıyla ilgili ilişkisini somutladığını, Millî Mücadele karşı çalışmaları belgelendirdiğini iddia ediyor. Bir dönem Atatürk karşıtı faaliyetlerin kaynağı olan İngiliz İstihbaratı’nın Armstrong ilişkilerinden sonra Bozkurt’a bakışınız eskisi gibi olmayabilir. Merakla sepetime ekledim.

Gürültü

Yazar : Hakan Pala
Yayınevi : Şahsi Basım (yazarın kendi yayını)

Uğur Dündar fenomen bir medya ismi, sunucu, gazeteci; bir döneme damga vurmuş bir “halk kahramanı”. Yazarımız ise Uğur Dündar ismine odaklandığı kitabında bunun böyle olmadığını iddia etmiş ve Uğur Dündar ismini sorgulamış. Neresinden baksanız ilginç bir çalışma ve sepete atıp atmamakta kararsız kalırken sırf meraktan sepete atıyorum. Yıllardır kıyıda köşede kalmış bu kitapta bakalım neler yazılmış…

Postmodern İslami Dünyada Kadın Olmak

Yazar : Sabiha Doğan
Yayınevi : Ahir Zaman

İlginç bir başlık ve belirli bir çevrede sıklıkla -kınamayla- dile getirilen bir konuya eğilmiş gibi görünüyor. Böyle bir kitapta nitelik arayışım olduğu için yazarını araştırdım. S. Doğan öğretim görevlisi olarak Hasan Kalyoncu üniversitesinde çalışıyor ve bu kitap da bugüne kadar yayınlanan dört kitabından ilki, 2013’de yazmış. İslami çevrelerde yazarak Akit gibi gazetelerde roman tefrikaları yapan yazarımız, anladığım kadarıyla Milat gazetesinde gazeteci yazarlığa devam ediyor. İlginç bir not olarak, artık Milat ve Akit’in birbirine “biraz karşı” olduğunu söyleyebiliriz zira hükûmet desteğine tam gaz devam eden Akit bir tarafta, Saadet Partisi ekseninde yayın hayatına devam eden Milat öteki tarafta. Herneyse, sonuçta meraklısı için sayılı çalışmalardan biri düşünüyorum ama ben meraklısı değilim.

Lagaluga Yazılar

Yazar : Ateş Nesin
Yayınevi : Truva

Türk yazınının dünyaca ünlü kalemi Aziz Nesin’in ilk karısından oğlu olan ve kamuoyunun diğer Nesin kardeşler kadar tanımadığı Aziz Nesin’in bir kitabı olduğunu biliyor muydunuz? Ben bilmiyordum ve şimdi bu kitapla öğrendim. Üstelik kendisi 2015 yılında da bu fani dünyadan göçmüş. Kitabın arka kapağında Orhan Erinç’in sitayişle dolu bir takdimi de var. Sırf meraktan sepete attım ve Aziz Nesin isminin bu kararmdaki taşıyıcı etkisini gizlemiyorum.

2. Abdulhamid’in Muhtıraları

Yazar : Mehmet Hocaoğlu
Yayınevi : Kamer Yayınları

Eski bir kitabın yeni basımı ama şimdi tekrar eskimiş diyebileceğimiz bir kitap. İlk baskısında kapakta koca harflerle “belgeler” ifadesi de varmış, o kapağı internetten aratarak görebilirsiniz. Adından anlaşıldığı gibi bir belge derlemesi gibi duruyor. Artık sahaflarda satılan ve çoğu yerde satışı olmayan bu kitap belki sizin ilginizi çeker.

Amerika’ya Nasıl Gidilir? – Amerika & Kanada’da İş ve Eğitim Rehberi

Yazar : İbrahim Özdemir
Yayınevi : Kişisel Yayın (şahsi basım)

Gerçekten daha evvel benzerini görmediğim ilginç bir rehber, Yard. Doç. Dr. İbrahim Özdemir yazmış. 20 seneden daha önce yazılan bu kitap güncelliğini yitirmiş olabilir ama şu dönem çıksa herhâlde daha çok ilgi görürdü. Arka kapak yazısında, başörtüsü kısıtlamalarının olduğu dönemde yazıldığını belli eden, Zeynep ABD’ye gitti, okudu, mezun oldu ve öğretim görevlisi oldu, hemi de başörtüsüyle, anlamında bir yazı bile var. Banker Bilo gibi çağırmış hocam, affetmemiş. Güncelliğini yitirmiş olması olası olan ilginç bir rehber doğrusu.

Fransız Kadınlar Neden Yalnız Uyumaz – Aşkı Bulmanın Keyifli Sırları

Yazar : Jamie Cat Callan
Yayınevi : Epsilon

Kapağa bakıp da arka kapak yazısına göz attığımda kalın bir Cosmopolitan’a baktığımı düşündüm. Arka kapak yazısından bazı incileri alayım:
Fransız kadınların bir erkekle tek başına dışarı çıkmadıklarını biliyor muydunuz?” (Hıı! Biliyor muydunuz!)
“Hiçbir kural yoktur. Hiçbir otoritenin tavsiyesini dinlemezler. Erkek arkadaşlarının karnı tok mu, sırtı pek mi diye endişelenmezler. Ayrıca erkeklerle iletişim kurmak için ta Marsa kadar seyahat falan da etmezler. Aksine, Fransız kadınlarının aşk hayatları romantik, tensel, oyunbaz ve yoğundur.” Oyunbaz, hmm…
“Bu kitabı okuduğunuzda Fransız kadınların kendilerini neden daima seksi hissettiklerini, Fransızların flört etme sanatlarını, Fransız kadınların neden her yere yürüyerek gittiklerini ve fark edilmekten neden bu kadar hoşlandıklarını, Fransız kadınların Erkeklerle nerede tanıştıklarını, Erkeği yaramazlık ettiğinde, ne yaptığını… Ve buna benzer pek çok sırrı öğrenmiş olacaksınız. Âşığınız için hazırlayabileceğiniz tutku dolu yemek tarifleri de cabası!” (Hani karnı tok mu düşünmüyordunuz, Fransız kadınları?)

Aşk Bir Kadın Hastalığıdır

Yazar : Didem Elif
Yayınevi : Pupa Yayınları

Evet, daha az evvel aşk tavsiyeleri veren bir kitaptan, bu sefer Türk bir yazarın âşıklık hâlini hastalık olarak tanımladığı bir kitaba geçiyoruz. Arka kapak yazısından anladığımıza göre acilen erkek bir doktora görünmesi gerekiyormuş: “Doktorum kadındı. Başkalarını bilmem ama aşk, demek ki benim için bir kadın hastalığıydı. Âşık olduğumda duyduğum istekten, tutkudan kaçamazdım ya. Ayrıca bu duyguyu seviyordum. Bu hastalığın tedavisi için bir kadına güvenemezdim doğrusu. Söz konusu olan kadınlığımdı ve ancak bir erkek anlayabilirdi. Mutlaka erkek olan bir kadın doktoruna görünmeliydim.” İlginç…

Akadeğilmi – Akademi’den Üniversite’ye geçiş sürecinde 1980-1990 dönemindeki öğrencilerin deneysel sanat hareketleri

Yazar : Caner Karavit
Yayınevi : S.İ. Sanat (?)

Değil, değil…

Niş gibi niş, kitap gibi kitap… Türkiye’de bu kadar nokta atışı, ortam için fazla detay ve fazla kültürlü kaçacak kitaplara hiç alışık değiliz doğrusu. Kitabı alacak değilim, konu bana uzak göründü ama yazarı takdir etmemek elde değil.

Önce Ben Sonra Müşteri

Yazar : Lale A. Rona
Yayınevi : Rota Yayınları (ilk baskı), Epsilon (sonrası)

Müşteri ilişkileri yönetimiyle ilgili sırf başlığı sayesinde bile okunabilecek bir kitap. Kitabın odak noktası anladığım kadarıyla “Neden birçok insan öğrendiği yöntemleri uygulamakta zorluk çeker?” sorusu ve buna verilen yanıtlar. Epsilon baskısında da merhum Sakıp Sabancı’dan da arka kapak yazısı almayı başarmış yazarımız. Bir dönem müşteri ilişkileri personellerini de yönetirken çok sayıda müşteri ilişkileri yönetimi kitabı alıp okumuştum ama şu dönemde ilgimi çekmediğinden almayacağım. Eğer bu işlere meraklıysanız göz atmanızda fayda olabilir. Sanıyorum bulmak biraz zor hâlâ mümkün.

Kapaklar…

Sadece kapağını paylaşıp geçeceğim son birkaç kitap:

MacFit’in Başarısı Her Patronun Hayali: Maaşsız İnsan Çalıştırmak!

Son yıllarda salon sayısını git gide artırarak sektördeki ağırlığını artıran Mars Sportif, halkın bildiği adıyla MacFit, zincir spor salonlarında çalışan bazı antrenörler çok dertli. Açıkçası, dezavantajlı lokasyonlardaki MacFit antrenörleri, pandemiden önce veya sonra pek fark etmeksizin, MacFit’in hizmet politikaları gereği geçim anlamında dara düşmüş durumdalar, hatta, gülmeyin ama, işe gelmemek için para ödeyen antrenörler bile var! Şaka değil, var. Bu yaşananların detaylarını Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığımızın kıymetli müfettişleri kolayca tespit edebilirler. Bu memleket ne zaman ABD oldu da bu tarz insan çalıştırma modelleri bu kadar yaygınlaşabildi?

Maaşsız Personel Nasıl Çalıştırılır?

MacFit’in sektördeki rekabeti artırması, bunun son tüketiciye sağladığı avantajlar, antrenörlerini eğitmesi, salonlarındaki hizmet kalitesi ve fiziksel imkânlar üzerine rahatlıkla yirmi sayfa olumlu yazarım ama bugün konumuz bu değil. MacFit’in başaramadığı, beceremediği, nereden nereye ne denli başarıyla geldiği üzerine de sayfalarca tespit yapıp eleştiri yazabilirim ama ona da gerek yok. Bugün tek bir soruna odaklanmak istiyorum: Reklamdan kısmayan, arkasındaki sermayeye güvenen bu devasa spor işletmesi maaşsız insan çalıştırmak konusunda neden ve nasıl bu kadar rahattır?

Sistemi ilk tanıttıkları zamanı hatırlıyorum sanırım. MacFit, antrenörlerini maaşla işe almak yerine, karmaşık bir sistem kurgulayarak antrenörleri maaşsız çalıştırmanın yolunu bulmuş ve bu sistemi iyice geliştirmiş durumda. Görünürde MacFit’te çalışan bir antrenör gerçekte işletme namına mesai yapmasına rağmen resmî olarak öyle görünmediğinden, çalışması karşılığında her çalışanın hak edeceği ücreti alamıyor. İşletmenin sunduğu esas hizmete dair işletme içerisinde bulunan antrenörler, MacFit’in personeli olmaktan ziyade “iş ortağı” oluveriyor. Esas geliri ise–satabilirse– özel dersler üzerinden oluyor. Eğer yeterince özel ders satamazsa da öyle asgari ücret falan bile “hak etmemiş” oluyor, ancak MacFit’in “borçlandırma” taktiği gereği işletmeden de öyle erkenden ayrılamıyor.

MacFit’in sistemi “ek ücret şansı” olmaktan çıkıp “temel iş ücretinden işletme lehine kaçınma” şeklinde “başarıya” dönüştürülmüş bir garabettir. Zengin ve gelir düzeyi yüksek müşterilerin bulunduğu semt ve lokasyonlarda, bu iş modelinde çalışmak için bir antrenör üste para bile verebilir, ancak söz temsil Gebze gibi lokasyonlardaki ders satış gelirlerini, diğer lüks salonlarla kıyaslarsanız aradaki uçurumu görebilirsiniz. Antrenörlerin çok fazla özel ders satılmayan MacFit’lerde çalışırken neler çektiğini inşallah buraya yapacakları yorumlardan da görürüz.

Bu sistemin detaylarını anlatırım ama kafanızı şişirmek istemiyorum, tek bir şey istiyorum: Eğer ben gerçek dışı bir şey söylüyorsam MacFit bu yazıyı yalanlasın… Tamam, sen Türkiye’nin en gözde AVM’lerinde dünya kira paraları vererek salon açtın, reklam verip insanları buraya çektin ve antrenörlere de resmen bunu “satıyorsun”. Bu iş modelinde işin suyu çıktı artık, sürekli yeni baskı unsurlarıyla insanları daha da sıkıştırmaktan ne elde etmeyi düşünüyorsun, ey MacFit?.. (son olarak da bir karne sistemi mi ne getirmişler, hey Allahım…)

Devlet Buna Neden Seyirci Kalıyor?

Serbest piyasayı, rekabeti, gelişimin teşvik edilmesini ve daha başarılı olanların öne çıkarılıp geride kalanların daha çok çalışmaya yönlendirilmesinde temelde sorun yoktur. Öte yandan sağlıklı rekabet, ezici ve vahşi bir hâl almaya başlamışsa ve ilgili oyuncunun rakiplerinin rekabet edemeyeceği çeşitli piyasa avantajlarını kullanması aracılığıyla piyasanın genelini zora sokmaya başladıysa orada bir yanlış var demektir.

Hukuki açıdan, MacFit’in uygulamasının ne denli İş Kanunu’na uygun olduğu, bu modelin aklanması ve yaygınlaşması durumunda her sektörde neler olabileceğinin konunun uzmanları tarafından detaylı olarak tekrar değerlendirilmesi zorunludur. Bu zamana kadar bunun ne denli yapıldığı da bu saatten sonra daha çok sorgulanacak bir takip meselesidir. (Yani, tabii ki “yasaya uydurulan” bu uygulamanın işletilmesinde, işlerin ne denli düzgün gittiğinin ne derece denetlenebildiği de ayrı bir sorgu konusudur. Bir işletmenin, çalışanı gibi görünen ama hukuken şirket olan bir başka şirkete fatura kestirerek iş gördürmesi ve tüm bunların aynı çatı olup bitmesi, normal midir? Antrenörlerin kestiği faturalar üzerinden işlerini yaptıran bir firmanın bu yolla başka ne gibi avantajlar sağlayabileceği de devletin vergi gelirleri yönünden ayrıca irdelenmelidir.)

Şunu düşünün: Bir restoran garsonluk yapan insana maaş vermese ve “tabak taşıma hizmeti ücreti” ödese nasıl olurdu? Bu modelin her sektörde yaygınlaştığı korkunç bir dünya düşünsenize… Zannediyorum bu konunun yasal olarak detaylı bir incelemeye tekrar alınması artık zorunludur. Bu konunun da bilahare Bakanlık üzerinden takipçisi olmaya çalışacağım. (Ekleme: Bu örneği tam anlamayanlar olmuş, açayım. Bir restoranın garsona temel maaşını dükkâna giren müşteri sayısı veya taşınan tabak sayısı veya satılan özel menüye göre verdiğini düşünün. Bu satışlarda yeterli performans yakalanamazsa maaşını eksik aldığını düşünün. Durum buna benziyor. Fiilen çalışan gibi işletmede yer alan biri, resmîyette çalışan değil diye temel gelir hakkı elinden alınmış durumdadır. Aslında olan budur.)

Daha Etik Bir Model İhtiyacı

MacFit’in kaliteyi artırmak, personellerini teşvik etmek ancak öte yandan da kendi çalışan giderlerini başarıyla kısmak için yaptığı bu uygulama artık uygulanabilir olmaktan çıkmış, doğru düzgün örgütlenmesi bile olmayan antrenör meslek grubundaki çalışanları neredeyse gelirsiz bırakabilerek belirsiz bir gelecekle karşı karşıya getirmiştir.

Bir işletmenin, vadettiği temel hizmetleri teknik olarak neredeyse bedavaya getirmesi, her şeyden öte etik ve ahlaki değildir. Bu modelin çeşitli salonlarda adil olduğu ancak dezavantajlı salonlarda tamamen işletme lehine olduğu da açıktır.

Gerektiği takdirde konuyu tekrar ele alacağız ancak yönetim kuruluna sunulan raporlarda kâr daha yüksek gösterilecek diye bu kısıntılar yapılıyorsa olmaz olsun öyle kâr, diyemez miyiz? Saatlerini ve günlerini MacFit adına hizmet vermekle geçiren nice antrenörün ay sonunda eline asgari ücret bile geçememesini MacFit yönetimi nasıl izah ediyor?

Bu sorunun da istenirse pek çok çözümü vardır ama ne yazık ki mevcut modelden daha maliyetli olup MacFit’in çalıştırdığı antrenörlere maaş ücreti ödemesini zorunlu kılacağı için belki hoşlarına gitmez…

Bazı MacFit antrenörleri çaresizlikle hayata isyan arasındadır ve aktif çalışıp çalışan haklarına odaklı bir meslek örgütlerinin olmayışı, bir anlamda sahipsiz olmaları da üstlerindeki baskının daha çok artmasına neden olmaktadır. Piyasada artan antrenör sayısı da işletmeleri sesini çıkartan antrenörlere karşı “beğenmiyorsan gelme” tutumuna itebilmektedir.

Bu memlekette yetişmiş ve canını dişine takarak çalışan hiçkimse sahipsiz kalmamıştır, kalmayacaktır da. MacFit’e bugün bunu hatırlatıyorum.

Ekleme: Alo 170 Bu Duruma Ne Diyor?

Merak edenler için bunu da ekleyeyim: Alo 170 Hattı, bu yaşanan durumu “Tamamen yasal,” olarak tanımlıyor. Yasal olduğunu biz de biliyoruz ama onlar işin detaylarına girmek istemiyor ve 100’ün üzerinde şubede yaşanan bu durumu normal karşılamamızı istiyorlar. Diyorlar ki, “Yasa değişikliğini TBMM yapar, SGK açısından bir sorun yok.”. Yeri gelmişken, hâlihazırda mevcut yasaların bu duruma yol açıp açmadığının detaylı yanıtını Mars Sportif’ten ve bağımsız uzmanlardan bekliyorum.

Bir spor salonuna girdiğinizde ortalıkta dolaşan, size MacFit hakkında bilgilendirme yapıp satışa yönlendiren, üstlerinde MacFit logolu tişörtler giyen antrenörlerin “bağımsız bir iş ortağı” mı yoksa “çalışan” olduğunu mu düşünüyorsunuz? Eh, durum bu kadar yasalsa tüm firmalar personellerini kovup onları “iş ortağı” olarak işe almayı bir düşünse daha kârlı olabilir…

Kirli Tuvaletler Varsa Hasta Sayısı Azalır

Sağlık yöneticisi adayları için SAYGEL’de Memorial CEO’su Uğur Genç ile yapılan söyleşide Genç’in, alt kademelerde işe başlamakla ilgili teşvik edici konuşması, akılda kalanlardan biriydi. Daha iyi bir seçeneğiniz yoksa en iyi görünen seçenekten erkenden iş hayatına girin, görün, deneyim kazanın diyordu. Merak edenler söyleşinin tamamını buradan seyredebilir: Uğur Genç SAYGEL Söyleşisi.

Tuvaletler Temizse Generaller Huzurla Uyuyabilir

Hayatımın en huzurlu ve aynı zamanda en eğitici dönemlerinden birinin, zorunlu askerlik yaptığım 15 ay olduğunu hiç tereddütsüz söyleyebilirim. Bundan 15 yıl önce gönüllü komando adayı olarak Eğirdir Dağ ve Komando Okulu’nun kapısından girip Tuzla Piyade Okulu’nda biten askerlik hizmetimde, devasa ordu sistemimizdeki küçük bir lider olarak öğrendiklerim iş hayatım boyunca bana büyük avantajlar sağladı.

Bir çavuş olarak şoförlük, araç komutanı, tim komutanı, manga komutanı, hazır kıta ve AMM komutanı, bölük yazıcısı, acemi eğitim çavuşu, bölük çavuşu, tabur yazıcısı ve nihayetinde kurmay başkanı habercisi (sanırım bir erbaşın yapabileceği en nüfuzlu görev) olarak pek çok farklı görevi üstlendiğim çok hareketli ve öğretici bir askerlik hayatım oldu. Yeri geldi intikal veya arazide hayatı idamede tam teçhizat yağmur çamurun içindeydim, yeri geldi parlak mermerlerle kaplı karargâh binalarında küçük entrikalara şahitlik ettim. Bu günlerin hiçbiri bireysel etkinlikler değildi, daima birdik, birliktik. Dünyaya insan idaresinde kendi kurduğu 10’luk askerî sistemi öğreten milletimize de yakışan budur.

Her neyse, basit bir lider olarak TSK bana sorumlu olduklarım, astlarım, üstlerim, amirlerim, eşdüzey diğer takım liderleri, bağlayıcı yasa ve kurallar arasında sonu gelmeyecek bir denge kurmayı ve işlerin en iyi seviyede yapılarak tarafların çıkarını azami seviyeye çıkarmayı öğretti. Küçük işlerin yapılışını birinci elden görmek veya deneyimlemek, sonraki günlerde bu işleri veya bunlardan sorumlu diğer liderleri yönetirken bana büyük kolaylık ve derinlemesine etkin olmamı sağlayacak bilgiler sağladı. İşleri, kişileri, olay ve süreçleri ülkemizin en büyük ve en güvenilir kurumunda önemsiz bir düzeyde de olsa idare etmek; askerlikten sonra tanıştığım iş dünyası için müthiş bir okul vazifesi görmüştü.

Yaygın kanının (askerlikte mantık olmaz!) aksine ben Türkiye’deki birçok kurumun iç yüzünü görme şansı olmuş biri olarak, TSK’nın ülkedeki en mantıklı, en tutarlı ve en verimli kurumumuz olduğuna inanıyorum. Yeri geldiğinde benim bile aynı takımdaki okuma yazma bilmeyenlerle yüksek lisans yapmış hatta yardımcı doçent olanları eşit hak ve fırsatlarla düzgünce idare edebilmem, büyük çapta düşündüğünüzde TSK’nın ne büyük bir iş yaptığını ortaya koyuyor. Bu liderlik okulunda, binlerce yıllık köklü ve sarsılmaz disiplin anlayışı, aynı zamanda insan duygularının da dikkate alındığı eşsiz bir sentezle hayata geçirilmiştir.

Her geçen gün kendini yenileyen ve geliştiren bu devasa ordu organizasyonumuz tuvalet temizliği, bulaşık, mıntıka temizliği, günlük sakal traşı gibi en basit görünen bireysel ve ekipsel görevlerin anlam ve önemini öğretti bana. Bugün en üst düzey yöneticiler görev bilinci yönünden huzurla uyuyabiliyorlarsa bunu TSK bünyesindeki her bir tuvaletin pırıl pırıl olduğunu bildiği için yapabiliyor. Yapılması gereken işlerin yapıldığını, olması gerekenin olduğunu biliyorlar. Bakın, yüzbinlerce insanın ömrünü geçirdiği ordumuzdaki bu müthiş ve disiplinli delegasyon becerisi sayesinde en üst düzey yöneticilerin içleri rahattır. Ayrıca her biri öğrencilik yıllarında en basit görevleri bile bizzat yapmıştır (evet, Hulusi Akar da emin olun mıntıka temizliği yaptı, yaptırdı ve en alttan, mümkün olan her iş ve işleyişi görerek yükseldi).

Hem bir lider hem de diğer liderlerle veya bağlı olduğunuz yerlerle uyumlu bir takım oyuncusu olmayı bana öğreten TSK’ya, tüm diğer sebeplerin yanında, bir de bunun için şükran borçluyum. Beni bırakırsanız sabaha kadar ordumuzun faziletlerini sayabilirim, onun için temel liderlik becerilerini askerde edindiğimi anlatıp geçmekle yetiniyorum.

Hastanelerde Bina Yaşanırlığı ve Karşılayıcı Personel Disiplini

Bir sağlık yöneticisi adayı olarak belki bazıları iş hayatına küçük ya da büyük bir liderlik seviyesinden başlamayı hayal ediyor olabilir. Bu pek olası olmadığı gibi, o kişi için de pek iyi olmaz çünkü deneyim eksikliğinin bedelini daha ağır şekilde ödeyebilir. Ayrıca, hiçbir aklı başında işletme iş tecrübesi olmayan, kendini ispat etme şansı bulmamış birini sınamadan ona büyük ya da küçük, önemli ya da önemsiz bir sorumluluk verme riskini almaz; en yeteneklilerden olsanız bile mümkün olan en düşük düzeyde sorumluluğu vererek bir süre sizi görüp sınamak ister.

Kendi adıma ben de böyle yapardım. Gerek danışmanlık verdiğim gerekse bizzat yönettiğim yerlerde yönetsel becerileri olan ve kişilikleri uygun olan çalışanları işaretler, onları belli bir süre takip eder, ondan sonra uygun terfiler almalarını sağlayarak sorumluluklarını artırırdım. Bu sayede başarı ve gelirler artardı. Eğer bu farkındalığı olmayan, karadüzen yönetilen başarısız bir işletmedeyseniz de fark edilmeyeceğim hâlde neden yapayım demeyin, oradan alabileceğinizi almaya bakın, inanın daha iyi yerlere layık daha iyi bir personel, biraz çaba gösterirse daha iyi yerlere gidiyor zaten. Önemli olan kendinizi geliştirmektir.

İşe başladığınızda detaylara ve bunların çalışanlar, müşteriler, kurum imajı vb. etkisi üzerine gözlem yapın. Yöneticilik becerisi şeyleri, insanları ve süreçleri yönetmektir ve tümden gelimden çok tüme varım yoluyla daha etkin bir yönetici olursunuz.

Bina yönetimi

Binanın iç, dış ve tesisat yönünden fiziksel kondisyonu, zemin ve diğer kaplamaların durumu, hava kalitesi (taze ve kaliteli hava oranı), ışıklandırma kalitesi (doğru yerlerde, doğru lümen değerinde ve ekonomik), ses sistemi, ısıtma-soğutma sistemleri, temizlik ve bakım harcamaları üzerine farkındalığınız olsun. İnanın, üst yöneticilerin “kıl tüy” denebilecek bu işlere ne kadar mesai harcadığını bilseniz şaşarsınız. Dolayısıyla, temelde bir mühendislik veya satın alma işi gibi görünen tüm bu hizmetler aslında yöneticinin işidir. Bir yönetici adayı olarak işyerindeki boş zamanlarınızda “üstünüze vazife olmayan” işler üzerine kafa yormaktan sakın çekinmeyin. Evet, belki sizden sorumlu kişinin bir balon gibi kocaman ve tahammülsüz egosu üzerinize bir kara bulut gibi çökmüştür ama siz yine de kendiniz için notlar alın. Bu notları aldıkça farkındalığınız gelişecektir ve belki günün birinde bunları gerçekten iyi niyetle ilgilenecek bir yetkiliye sunma şansınız da olabilir.

Temizlik konusu, tıpkı otellerde olduğu gibi, hastaneler için de hayati derecede önemli bir konudur. Hiçbir hasta veya hasta yakını hatta personel bile temizlik konusunda taviz vermek istemeyecektir ve mesela yeterli sıklıkta temizlenmeyen tuvaletler kronik bir memnuniyetsizlik konusu oluşturacaktır. Bu konuya da kafa yorun. Bir yönetici adayı olarak bu işi siz olsanız nasıl daha iyi yaptırabilirdiniz onu düşünün ancak bu noktada şunu söylemeliyim, bulunduğunuz işletmede işlerin nasıl daha iyi yapabileceğiyle ilgili görüşlerinizi size sorulmadıkça daima kendinize saklayın. Çünkü, şu şöyle olsa daha iyi olurdu gibi çözüm sağlamayan laflar kolayca dedikoduya döner ve kuruma da size de zarar verir. Düşünün, keşfedin, anlayın ve bilin ama gerekmedikçe “çenenize vurmasın” yani. Dedikodu üreten bir personelseniz becerikli bile olsanız bu sizi kurtarmaya yetmez, genelde üstünüz çizilir.

İnsan yönetimi

Buna benzer bir olay bankolar için de geçerlidir ve aslında bankolar nesnelerden çok insanlarla ilişkilidir. Düzensiz, dağınık, kirli bir banko arkası görüntüsü çoğu zaman müşteriler tarafından görünür ve olumsuz bir izlenim oluşturur. Çalışılan bir ortamın dağılması doğal olmakla birlikte, “kabul edilebilir” seviye söz konusudur ve bu seviyenin üstündeki dağınıklık işe, kuruma zarar verir. Tüm bunlar da daha az tercih edilme, rekabette geri kalma, daha az kârlılık hatta zarar yazmaya kadar gider.

Yarın öbür gün gittiğiniz ikinci işyerinde, ilk işyerinizdeki performansınıza ve deneyiminize bakarak tüm bankonun hatta tüm danışmanın sorumluluğu size verilebilir ve o kurumda bulunan tek tuvalet bölümü de orada olabilir. İşte yukarıda bahsettiğim gözlem ve deneyimlerinizi kullanma vakti gelmiştir. Bir yönetici olarak, nitelik gerektirmeyen ancak çalışma şartı zorlu olan işlerin doğasını anlamanız önemlidir. Acemi askerken bile arkadaşları 90 gün mıntıka temizliği yaparken kendi sadece 2 gün mıntıka yapmış (başkaları benim yerime gönüllü yaptılar sağ olsunlar), arkadaşları çavuş olana kadar 90 gün dış silahlı nöbet tutarken sadece 12 gün tutmakla gurur duyan biri olarak, gurur duyduğum şey iş yaptırma becerimdir. Bir yönetici olarak etkili ve insanların gönüllü yaptığı çözümleri, teknik bilginiz yanı sıra iletişim becerinizi de kullanarak sağlamalısınız. Yönetici bir işin nasıl yapıldığını biliyorsa bu büyük bir avantajdır ancak o işe kendisi soyunuyorsa o yöneticinin eksiği vardır; yönetici iş yapmak değil, karar almak ve iş yaptırmak için ücret alır ve mecbur kalmadıkça o işleri bizzat kendinin yapması kurumun insan ve para kaynağının israfı demektir.

Sizin sorumluluğunuzdaki bina ve personel o kadar iyi olmalı ki, oraya gelen herkes bunu fark etmeli, takdir etmeli. Bu sayede bir sonraki terfinize giden kapı da açılmış olacaktır. Bu kapıyı açarken arkanızda koltuğunuzu devredebileceğiniz sizin gibi bir lider yetiştirdiyseniz daha da iyi bir yönetici adayısınız demektir.

İlerleyen günlerde sorumlu olduğunuz insanların profili de değişebilir ve sizin de buna uygun değişiklikler yapmanız gerekir. Temelde herkes insan olup çeşitli ortak noktalar paylaşsa da mesela temizlik ekibiyle hemşirelerin, hemşirelerle doktorların, doktorlarla büro personelinin davranışları, beklentileri ve tutumları arasında farklılık vardır. Bu seviyeye gelmişseniz artık tuvaletlerden daha büyük bir sorununuz vardır ve temizlik teknikleri yerine insan ve grup psikolojisi üzerine kafa yorup iletişim becerilerinizi geliştirmeniz gerekir.

En iyi başlangıcın ne olduğunu yola çıkmadan asla bilemezsiniz

Evet, ilerleyen yıllarda satış, pazarlama gibi bilgiler, bir dizi başka bilgi ve daha da ilerlediğinizde finans ve bütçe gibi bilgilere ihtiyacınız olacak ama yolun başındaysanız yolun başlangıcındaki şeylere iyi bakın. Bir sonraki terfiniz iyi yıkanmayan çarşaflara yönelik geliştirdiğiniz farkındalık ve bulduğunuz çözüm önerisinde ya da iyi temizlenmeyen dış kapı çevresinde yatıyor olabilir. Yahut telefonla pazarlama yapan personellerin en yaygın hatalarını ve bunların sonucu analiz etmek size satışlarda ciddi bir artış yakalatabilir.

Her ne kadar artık kurumsal firmaların çoğu bina yönetimi işlerini bu işte uzmanlaşmış kurumsal yerlere verse de bilmekten zarar gelmez çünkü ilk işyeriniz kurumsal olmayabilir. Ayrıca illa tuvalet temizliğini bilin demiyorum size, bu sadece bir örnektir, size, işleri küçümsemeyin ve detaylara hâkim olun diyorum.

Başarı dolu bir kariyer için günlerinizin sıkıcı, tekdüze geçip geçmemesi sizin elinizdedir. İster günleri doldurup maaşınıza alma bakın, isterseniz sürekli gelişim çabasıyla burnunuzu değil ama beyninizi her işe sokup kendiniz için notlar alın. Alacağınız notları kimse görmese bile size sağladıklarına ileride hayret edeceksiniz. Bir yönetici olarak ilk sorumluluğunuz kibir duvarlarınız varsa bunları yıkmak ve kendinizi gelişmeye adamak, sürekli okuyup öğrenmek ve deneyim kazanmak olmalıdır. Bu da başka bir yazının konusu.

Not: Elbette iş hayatında askerlikteki gibi tartışma ve görüş alışverişini kısıtlayan katı bir disiplin olmamalı. Savaş durumundaki disiplin gereğince askerlikte olan bu uygulama, sivil organizasyonlarda hatalara yol açar. Liderlik ve ekip çalışması hayatın her yerindedir ve ben kendi adıma temel liderlik becerilerimi nasıl aldığımdan bahsettim.

Money Whale Oyunu Nedir, Nasıl Para Kazandırıyor + İpuçları ve Taktikler

SONUNDA İLK ÖDEMEMİ ALDIM! (19.04.2021)

2023 yılı Önemli Ekleme: Anlaşılan o ki, 2022 Eylül ayı civarında, oyun ödeme yapmayı durdurmuş ve bir süre daha ödemeleri erteleyip sonra da sunucularını ve oyunu kapatarak içeride alacakları olanları da yüzüstü bırakmış. Buradan da anlaşılıyor ki bu tarz ödül vadeden küçük ve güvenilmez yapımcılar bir süre boyunca ödül veriyorlar ancak tabiricaizse işler belli bir hacme ulaşınca ödemeleri yapmayarak o güne kadar topladıkları reklam paralarını toplayıp yok oluyorlar.

Evet, iki ayı aşkın süren Money Whale maceramda kararlılığım meyvesini verdi ve ilk ödememi aldım 🙂 Açıkçası, bunu bir deney olarak yapmıştım ve bir yerden sonra iş inada binmişti. Şimdi hemen, söz verdiğim gibi, ödeme sürecini özetleyeceğim:

  1. Oyunda Dividend Whale’i hâlâ bulamadım, 5 farklı renkte seviye 38 balinam olsa Dividend Whale olacak ama elimde yanda gördüğünüz gibi 4 farklı renkte balina var ve tam tamına 5 tane yeşil, aynı renkli balina var. Yaklaşık iki haftadır da eskisi gibi oynamıyorum, fırsat bulabilirsem sadece çarkı çeviriyorum ama ona da vakit ayıramıyorum çoğu zaman.
  2. Dividend Whale’im olmayınca kalıcı reklam geliri payı alma hakkına sahip olmadım ama yazıyı okuyan sizlerin sayesinde günden güne referans olduğum kişi sayısı arttı ve yanda gördüğünüz gibi şu an 48 kişiye referans olmuşum. İşte, ilk 10 dolar tutarına bu referanslar sayesinde ulaşabildim.
  3. 10 dolar bakiyeye ulaşır ulaşmaz hemen çekim emri verdim. Bu aşamada, Binance cüzdanımdan Dogecoin’e ait cüzdan numaramı kopyaladım ve oyunda ilgili ekrana yapıştırıp onayladım. Bu işlemi 16 Nisan 2021 Cuma günü yaptım. Oyunun vaadine göre 3 iş günü içerisinde param hesabıma geçecekti. En geç 21 Nisan’da hesabıma geçecekti.
  4. Oyun, bana Dogecoin üzerinden yapacağı ödemeyi hesaplarken 17 küsur Dogecoin çıkarttı. Ya hu o esnada bunun karşılığı 5-6 dolar civarıydı, benim 4 dolarımı nasıl kesti anlamadım.
  5. Dogecoin son haftada aşırı dalgalandı ve yaklaşık 6 katı değere ulaştı. Ben 50 dolarlık 850 adet kadar Dogecoin’imi 2 cent kârdan satıp çıkmıştım armut gibi, dolayısıyla oradan kazanamamıştım.
  6. Eğer oyundan ödememi 1 hafta daha erken alabilseydim bana ödediği Dogecoin’ler tam tamına 6 katı değere ulaşacaktı ve oyundan yaklaşık 50 dolar civarı bir ödeme almış olacaktım (Onlar 10 dolarlık Dogecoin yatıracaktı ama 1 hafta sonra Doge 6 katına çıkınca, bingo!)
  7. 19 Nisan 2021 sabahına Binance hesabıma ödeme geldi. Şimdi eğer istersem, daha evvel de yaptığım gibi, bu parayı Binance TR hesabıma komisyon ödemeden geçirip sonra da Vakıfbank’a 7/24 komisyonsuz aktarabilirim. Şu an 17 Dogecoin 6,5 dolar ediyor, bu da TL olarak 52 TL ediyor. Evet, 2 ay zaman veren biri için az ancak bu saatten sonra emek vermeden günde 10-15 sent arası geliyor referanslarım oynamaya devam ettiği müddetçe. Eğer referans sayım 450 civarı olursa da bunun anlamı günde yaklaşık 1,5 dolar kazanç olacak.
  8. Oyun, vakti bol olan, sabırlılar için Dividend Whale ile kalıcı kazanç şansını sürdürmeye devam ediyor, ben de artık neredeyse hiç oynamasam da günün birinde çark çevirerek alacağım hayvanlarla bunu elde edebilirim. Eğer bu olmasa bile sizlerin 549411 kodunu girerek oyunu yüklemeniz durumunda kazanmaya devam edebilirim. Yazıda neden kod girmeniz gerektiğini açıklamıştım.
  9. Oyuna kaydolduktan sonra geniş bir çevreniz varsa siz de 50 kişiye referans olabilirseniz tahminen 30-40 günde 10 dolara ulaşacaksınız. Bunu çekebilirsiniz. Kriptoparanız yoksa size Binance referans kodumu da bırakıyorum, bu bağlantıdan kaydolursanız ilerideki her işleminizden daha az kesinti yapılıyor (belli limitlerde zaten hiç kesinti de olmuyor).
  10. Kararlılığın zaferi diyorum ve oyunu da üçkâğıtçı olmadığı için tebrik ediyorum.

TR Binance için referans bağlantım (Yüzde 10 indirimli): Tr Binance Avantajlı Kayıt
Global Binance için referans bağlantım(Yüzde 10 indirimli): Binance Global Hesap Kaydı

Yazıya başlamadan önce 05 Mart 2021 tarihli yeni not: Oyuna başladığımdan beri sadece 2-3 gün oynayamadığım oldu (oyun dediysek reklam izleme). Reklamları genelde başka şeylerle uğraşırken basıp “izliyorum” buna izlemek denirse. Bugün ilk 37. seviye balinamı elde ettim. Bakalım, inat ettim, parayı kazanırsam çekerken videoya alıp buraya koyacağım, gerçekten verecek mi vermeyecek mi ve ne kadar sürede ne kadar kazanabiliyoruz. Oyunda gerçekten de referanssız girmek aptallık (adamlar öyle ayarlamış, saadet zinciri gibi sistem), ben referanssız girdim daha az kazanıyorum, size tavsiyem referanslı girin. Referansınız yoksa benimkini referans yazın: 549411 

6 Şubat 2021’de Ekşi Sözlük’te başlığını görünce denemeye karar verdiğim bir oyun olan Money Whale (Türkçesi: Para Balinası) hakkında ilk 24 saatteki gözlemlerimi paylaşacağım bu yazıda. Ayrıca oyunda hızlı ilerlemeniz ve cüzdanınızı daha çabuk doldurmanız için de keşfettiğim basit taktikleri öğrenebileceksiniz. Nasıl para kazanabileceğiniz konusu da aydınlanmış olacak.

Oyunun ilgi görmesinin sebebi, siz hiç para yatırmadan size para kazandırabilmesi, en azından iddia bu. Kripto para dünyasının yabancısıyım, 2009 yılında Paypal veya BTC ile müzik satan yerleri gördüğümde hayal meyal hatırladığım Bitcoin’i o zamanlar Paypal hesabımdan 100 dolarlık alsaydım şimdi dolar milyoneriydim, pek çoklarının benim gibi hikâyesi vardır. Konumuz Kripto paralar değil esasen ama Money Whale’de ödemenin bir başka kripto para olan Dogecoin ile yapıldığını bilmelisiniz. Dogecoin demişken, geçenlerde Dogecoin çılgın atınca hayatımın ilk kripto parasını, Dogecoin’inimi Binance üzerinden 50 dolarlık aldım, tamamen deneme amaçlı. Tabii benim gibi bir amatör en tepe fiyattan aldı, Dogecoinlerimin ederi sonradan 32 dolara kadar düştü ve bir ara 52 dolara çıkıp şimdi tekrar 50 dolar oldu. Açıkçası 10 dolara da düşse 100 dolara çıksa satmaya niyetim yok, bir sene sonunda neler olacağını görmek istiyorum sadece.

Money Whale ismi, kripto para dünyasına aşina olanlar için tanıdık, zira büyük miktarda kripto para barındıran cüzdanlara whale yani İngilizce balina nediyor. Tabii bir de kötü bir üne sahip Blue Whale oyunu var ancak oyunun bununla bir ilgisi yok.

Parayı neden ve nasıl verebiliyor?

Oyunu oynarken çıkan reklamlara bakarsak oyunlarda gerçek para ödülleri verilmesi yeni değilmiş ancak ne yazık ki gerçek para ödülü veren uygulamaların çoğu sanal kumar oyunu ve elbette oynamak akıllı işi değil. Hiçbir kontrolünüzün bulunmadığı dijital bir ortama para yatırıp kârlı çıkmayı ummak iyimserliğin ötesinde bir enayilik olacaktır. Fakat bu oyun sizden beş kuruş istemiyor, “Ben sana vereceğim sen rahat ol baboş, güzelliği getiricem sana!..” diyor. Nereden buldun gardaş sen bu parayı dediğimizde ise, benim yayınladığım ve sizlerin izlediği reklamlardan aldığım paralar var ya, hah, işte ben o paraları sizinle paylaşacağım diyor. Bu yönüyle de Youtube benzeri bir gelir modeli olduğunu görüyoruz, ancak bu sefer Youtuber gibi reklam izleten değil, reklamı izleyen ve izlediğimiz reklamlardan pay alan tarafız. Gelir ve paylaşım modeli temelde bu. Yaygınlaştırmak içinse referans gelir modeli oluşturarak sıtkımızı sıyıran çok katlı pazarlama stratejilerine selam çakıyor ancak referans uygulaması hâlihazırda çok yaygın bir uygulama, onları suçlayamam. Referans olduklarınızdan da onların gelirine dokunmadan çok küçük miktarlarda size ödül veriliyor.

Yani parayı kendi kazandığı reklam paralarından vereceğini söylüyor. Peki, parayı bize nasıl ödüyor? Bir kripto para olan Dogecoin ile ödüyor. Çekim yapmak içinse oyundaki cüzdanınızda en az 10 dolar olması gerekiyor ve 10, 50, 100, 200, 400 dolarlık çekimler yapabiliyorsunuz. Çekimlerde %3 transfer bedeli alıyor ve 3 iş günü içerisinde hesabınıza yatırıyor. Ancak, ilk çekiminiz için transfer bedeli kesintisi yapmayacağım diyor, bu şekilde 10 dolara ulaşanları motive edip onların payını içeride tutarak 50 dolara kadar kalmalarını da sağlıyorlar. Kendi adıma, 10 USD’yi görür görmez gavura vurur gibi butona vuracak ve 10 dolarımı alabilirsem bu yazıyı güncelleyeceğim. Kaç günde aldığımı, nasıl aldığımı da bu yazıyı güncelleyerek size anlatacağım. Benim de dijital cüzdanım var yani, ayık olun, teknoloji benden sorulur!

Ben neden oynuyorum?

Benim bu sitemi de barındıran bulut server ufak, ucuz ve ayda sadece 5 dolar. Evden çalışıyorum ve çalışma seanslarımın sonrasındaki molalarımda 10-20 dakika çay kahve molası veriyorum. İşte bu molalarda telefondan ufak oyunlar oynadığım oluyor, bir sürü oyunu deneyimleyip bir süre sonra siliyordum. Artık bir süre Money Whale oyununa şans vereceğim, sonuçta tüm oyunlar, eğer ücretli abonesi olmazsanız, size reklam izletiyor. En azından bu oyun reklam izletse de bana da pay veriyor gibi. Evet, oyun zevki neredeyse hiç yok ama zaten esas aradığım o zevk değil, benimki basit bir dinlencede kafamı dağıtmak olduğundan, çok da önemli değil. Eğer makul bir sürede server paramızı çıkarırsam, Allah bereket versin balina reis diyerek yola devam edeceğim. Şu an oyundaki liderin 154 USD kazandığı görülüyor, üstelik o da bir Türk, bu arkadaş bu parayı çekti mi çekecek mi, Zeki Müren de onu görecek mi, bilmiyorum. O arkadaş burayı okursa yazsın, bilelim.

Bugün Amerikan dolar kuru almış başını gitmiş, eğer bu oyun kimseyi yormadan ayda 15-20 dolar kazandırabilirse, gençlerin hobileri için mini minnacık bir kaynakları olmuş olur. Elbette, maliyet (burada zaman) fayda (burada kripto para) analizi iyi yapılmalı. İşi gücü olan, birtakım becerilere vakit ayırarak kendine yatırım yapanlar için bu oyun zaman kaybı olacaktır ancak mesela Instagram’da saatlerini harcayanlar için bu oyun muhtemelen daha iyi olacaktır, en azından size karşılığında kırıntı da olsa bir şeyler veriyor. Diğer boş uygulamalar ne veriyor, gençler bu soruyu kendine sorsun. Bana sorarsanız da boş zamanları olanlar kendilerini eğitsin. Ben Mustafa Kemal İlşad Özkan olarak şimdilik var olan küçük aralarda kafa dağıtıyorum ve bu oyunun gerçekten bana para verip vermeyeceğini görmek istiyorum.

Veri paylaşımı, gizlilik ve güvenlik konusu

Oyunu yükleyip açtığınızda giriş için Facebook, Twitter veya Telegram hesabınıza erişim istiyor. Ben Facebook üzerinden onay verdim. Bir başkası hiçbiri üzerinden onay verememiş çünkü oyun server hatası veriyormuş, bunun üzerine oyun en sonunda onu bu hesapların hiçbiri olmadan kaydetmiş. Bu da mümkün yani.

Ha, Money Whale’in diğer uygulamalar üzerinden istediği izinler veri paylaşımı, gizlilik ve güvenlik yönünden ne derece sakıncalıdır, onu lütfen uzmanları söylesin ama ben sıradışı bir şey görmedim, sezmedim. Verilerimizin önemli kısmı zaten başta büyük firmalar olmak üzerine gizli veya açık sürekli takip ve işleme altında zaten.

Oyunun mekanikleri ve oynanışı

Oyun basit bir “merge” (birleştirme) ve “idle time” (boşta kalan makinenin oyunda ilerletmeyi devam ettirmesi) oyunu. Oyunda merge yapabilmek için sadece 12 adet kutucuğunuz var, bu da işinizi oldukça yavaşlatıyor ve gelişmek için gereken tıklama sayısını artırıyor.

Oyundaki altınlarla hayvan satın alıyorsunuz, satın aldığınız bu hayvanları birbiriyle birleştirip başka hayvanlar elde ediyorsunuz. Sonra o hayvanları da birbiriyle birleştirip başka bir hayvan elde ediyorsunuz ve bu türler arası garip birleşim, tüm evrim kurallarını yerle bir ederek salyangozdan karıncalara, kuşlardan yılanlara, kirpilerden dinozorlara ve nihayetinde de zirvedeki balinaya erişmenizi sağlayarak size 50 dolarlık bir ek ödül daha veriyor.

Ancak bu birleştirme o kadar kolay değil tabii ki, çünkü her bir hayvan bir öncekine göre çok daha pahalı. Bunun için oyunda yalnızca ilk hayvanı satın almak zorunda değilsiniz, oyunda ilerledikçe daha ileri seviye hayvanları “Store” bölümünden satın alabiliyorsunuz.

Püf Noktası: Oyunda her hayvan, markete ilk geldiğinde oldukça makul bir altın bedelinden satışta oluyor. Kolayca satın alabiliyorsunuz. Ancak her satın alma işleminden sonra bu hayvanın satın alma bedeli artıyor. Çok şükür bu artış sonsuz değil, her hayvanın fiyatında bir tepe noktası var ve ondan sonra bir daha fiyatı artmıyor. Örneğin en başında 3-5 altına alınabilen ilk hayvanımız sümüklüböceğin nihai bedeli 86.700 altın olarak sabitleniyor. İşte püf noktamız burada devreye giriyor: İki sümüklüböceğin birleşimiyle elde edilen karınca hayvanının nihai bedeli ise 336.000 altın. Yani, iki sümüklüböcek alıp birleştirmek 2 x 86.700 = 173.400 oluyor ki bu da marketteki karınca maliyetinin hemen hemen yarısı demek. Bu püf noktasından faydalanmak özellikle oyunun başlarında muazzam fark yaratmanızı sağlıyor. Ha, elbette, sümüklüböcek fiyatınız 86.700’ çıktıktan sonra, karıncaları bir süre satın almanız lazım. Çünkü karınca da marketinize ilk geldiğinde oldukça uygun fiyattan, birkaç yüz altından satılıyor ve 173.400’ün altındaki her maliyet sizin için daha kârlı bir karınca demek. Bu sayede ilk başta çok hızlı gelişebiliyorsunuz.

Bu mantıkla düşünürseniz her hayvanın aslında bir sümüklüböcek bedeli var. Basit bir tablo yaparak balinaya varana kadar sadece sümüklüböcek kullanmak isteseniz sadece bir tek balina (ki bir tane yeter zaten) için kaç adet sümüklüböcek birleştirmemiz gerektiğine bakalım.

2 Sümüklüböcek = Karınca
4 Sümüklüböcek (iki karıncanın birleşimiyle oluşacak)= Arı
8 Sümüklüböcek = Kelebek
16 Sümüklüböcek = Fare
32 Sümüklüböcek = Kaplumbağa (tosbaaaaaa!)
64 Sümüklüböcek = Papağan
128 Sümüklüböcek = Baykuş
256 Sümüklüböcek = Yılan (Fatih Ürek)
512 Sümüklüböcek = Kirpi
1024 Sümüklüböcek = Sincap
2048 Sümüklüböcek = Tavşan
4096 Sümüklüböcek = Horoz (tavuk demişler ama bildiğin horoz kardeşim)
8192 Sümüklüböcek = Flamingo
16.384 Sümüklüböcek = Kuğu
32.768 Sümüklüböcek = Kedi
65.536 Sümüklüböcek = Koyun (koyun demişler ama keçi bu)
131.072 Sümüklüböcek = Domuz
262.144 Sümüklüböcek = Maymun
524.288 Sümüklüböcek = Penguen
1.048.576 Sümüklüböcek = Kanguru
2.097.152 Sümüklüböcek = Tavus kuşu
4.194.304 Sümüklüböcek = Sika geyiği
8.388.608 Sümüklüböcek = Kaplan
16.777.216 Sümüklüböcek = Leopar
33.554.432 Sümüklüböcek = İnek
67.108.864 Sümüklüböcek = Yunus
134.217.728 Sümüklüböcek = Deniz aslanı
268.435.456 Sümüklüböcek = At
536.870.912 Sümüklüböcek = Orangutan
1.073.741.824 Sümüklüböcek = Deve
2.147.483.648 Sümüklüböcek = Zürafa
4.294.967.296 Sümüklüböcek = Fil
8.589.934.592 Sümüklüböcek = Dinozor
17.179.869.184 Sümüklüböcek = Köpekbalığı
34.359.738.368 Sümüklüböcek = Gergedan
68.719.476.736 Sümüklüböcek = BALİNA !!!

Görüldüğü gibi 2’nin katları sistemiyle devam eden bu lineer artış, sincaptan sonrası için sümüklüböcekten yola çıkmayı oldukça zorlaştırıyor. Yine de oldukça inatçı bir tipseniz Flamingo seviyesine kadar sümüklüböcek ordunuzla ormanları fethedebilirsiniz! Ondan sonrası ise teknik olarak mümkün görünmüyor. Yine de ben ömrümü bu işe adayıp 68 milyar sümüklüböceği birleştireceğim ulan diyen bir akıl hastasıysanız bile size kötü bir haberim var: 80 yıl boyunca aralıksız her saniye bir sümüklüböcek birleştirebilseniz bile yaklaşık sadece 2,5 milyar sümüklüböcek birleştirebilirsiniz. Ancak sadece 12 kutuyla bunu yapmak zorunda olduğunuzu da unutmayın ki bu da imkânsızlığın bir başka gerekçesi.

Tabii oyunu tasarlayanlar bunu da düşünmüş ve Storage adı verilen bir bölüm meydana getirmişler. Dolayısıyla, belli noktalardan sonra sümüklüböceği terk edip altın maliyet artışını normal kabul ederek karıncaya, sonra da arıya, sonra da kelebeğe falan geçeceksiniz. Karıncaya geçtiğinizde yukarıdaki maliyetler yarıya inecek, arıya geçtiğinizde ¼’üne inecek, kelebeğe geçtiğinizde 1/8’ine inecektir. Ecnebiler gibi söylemek gerekirse: Matematik, sürtük!

Püf noktaları

Ekleme: Oyunda üçüncü gün ve şu anda 21. Seviye yani Kanguru seviyesindeyim. Şu anda marketteki ucuz kedileri bitirdikten sonra birleştirmelerimi 12-13 ve 14’üncü seviyelerdeki tavşan, horoz ve flamingodan yapıyorum ve kısa sürede gelişmeye devam etmek mümkün oluyor.

Püf Noktası Ekleme: Şu an (21 Şubat) 33’üncü seviyedeyim ve Sika Deer üzerinden hayvanları birleştiriyorum, marketten geyik alıyorum yani. Bundan önce de uzun süre penguen almıştım. Bazı hayvanlar uzun süre maliyet ve süre kazandırma yönünden açık ara diğerlerinden ayrışıyor, bunları görüp bunlarla gelişmeniz nihayetinde size zaman kazandırıyor.

Yeni püf noktaları: 08 Mart’ta, yani oyuna başladıktan bir ay sonra diyelim, ilk seviye 38 balinamı oluşturdum ve yeşil renk bir balina elde ettim. Ancak, fark ettim ki, diğer hayvanlardan farklı olarak, ilk seviye 38 balinanızı oluşturmak için acele etmemeniz daha iyi olur. Çünkü altın geliriniz ciddi şekilde olumsuz etkileniyor. Şöyle ki, bir adet seviye 37 balinanın saniyelik getirisi 510,76 b iken bir adet seviye 38 balinanın getirisi 647,91 b oluyor. Aradaki fark, balinaya kadar gelen tüm hayvanlardakinin aksine, orantısız! Yani, balinaya kadar hayvan yükseltmek her zaman daha çok kazandırırken balinadan itibaren 2 adet seviye 37 balinayı birleştirmemek daha kazançlı, çünkü 2 adet seviye 37 balinayla saniyede 647b elde etmektense ikisini birleştirmeden tutarak saniyede 1020b elde etmek çok daha kârlı olacaktır. Bu da bir reklam izlemede %60 daha fazla kazanç demektir ki hayvan satın almada olağanüstü işe yarayacak bir fark demektir bu da.

Network connection hatası için püf noktası: Açıkçası, bunun için yapacak pek bir şey yok. Tek yapabileceğiniz gece veya günün ilk saatlerinde oyuna girerseniz bu sorundan neredeyse hiç etkilenmemek olacaktır. Gece 2’ten sabah 8’e kadar server’lar oldukça boş olmalı ki bu hatayı neredeyse hiç almıyorsunuz. Gündüz saatlerinde ise aşırı alıyorsunuz. Ben bazen sabah 4-5 gibi uyanınca bir yandan çalışırken bir yandan da bu oyunu oynayıp reklamları izliyorum ve hiç takılmıyor diyebilirim. Saat sabah 7’de de reklamlar tazeleniyor ve teknik olarak 2 saat içerisinde 40 reklam izleyebiliyorsunuz (bir önceki gün gece verilen reklam hakları ve sonraki günün gündüz verilen reklam izleme hakları).

Oyundaki altın kaynakları

Birinci Kaynak, Hayvanlar: Oyundaki temel gelir kaynağınız sahip olduğunuz hayvanlarınız saniyede getirdikleri altın. Hayvanların maliyeti gibi kazandırdıkları altın da yaklaşık 2 ila 2,5 katları şeklinde gibi bir ortalamayla ilerliyor. Bir adet sümüklüböcek saniyede 1 altın getirirken bir adet karınca saniyede 3 altın getiriyor. Oyuna başladıktan sonraki ilk 10 dakikada elde edebileceğiniz bir adet papağan size saniyede 124 altın getirecektir. Bu da 1 saatte 446.400 altın eder. Bir adet sümüklüböcek 1 saatte size 3600 altın, bir adet karınca ise size 1 saatte 10.800 altın getirmektedir. Dolayısıyla olabildiğince çabuk hayvanları birleştirip bir üst seviyedeki hayvana geçmeniz, düşük seviye çok sayıda hayvana sahip olmaktan çok daha kârlı görünüyor. Saniyede kaç altın kazandığınız, ana ekrandaki altın miktarınızın altında rakam/s şeklinde yazıyor.

İkinci Kaynak, Altın Reklamı: Reklam izleme. Oyun zaten size hayvan satın aldırıp altınlarınızı tüketmek istiyor, çünkü oyunu yapanların para kazanması buna bağlı. Altınınız bittiği hâlde satın almaya basarsanız, “Aaaa, altın bitmiiiiiiş, reklam mı izlesek de altın mı kazansak acabaaaaaa?” diye bir soru ekranı geliyor. Tabii, izleyelim gülüm derseniz de 5 ila 30 saniye arasında değişen bir sürede size reklam izletiyor. Oyunun reklamlarını aldığı ağlar artık hangi havuza aitse, çoğu kumar tarzı oyunların veya finans, kripto para gibi uygulamaların reklamı. Her bir reklam izleme size o anki gelir seviyenize göre 2 saat boyunca elde edeceğiniz altını veriyor. Dolayısıyla seviyeniz ve saniyelik geliriniz yükseldikçe reklamlardan elde ettiğiniz gelir de artmış oluyor. Reklamları sonuna kadar izlemeden kapatırsanız altın yerine havanızı alıyorsunuz. Fakat bu kaynak da sonsuz değil, şu an bana diyor ki, günde 20 reklam izleyebilirsin (ekleme ve düzeltme: 12 saatte bir yenilenen 20 reklam oluyormuş, günde toplam 40 reklam yani), daha fazla değil. Eh, peki. Bu gelir, hayvanlardan idle time’da elde edeceğiniz gelirden çok daha fazla çünkü 2 saat x 20 sefer = 40 saatlik altın geliri demek oluyor.

Oyunun başında kolayca yükselip ilk gün reklam haklarınızı geldiğiniz en üst seviye hayvanda kontrollü kullanmaya başlarsanız çok daha çabuk gelişiyorsunuz tabii.

Üçüncü Kaynak, Çarkıfelek: Oyunumuzda yukarıda Draw yazan bir çarkıfelek var. Bu çarkıfelekte kaybetmek yok, kazanmak veya daha fazla kazanmak var. Günde 5 defa çevirmek hakkınız var ama bunlar bitince Bonus yazan yere tıklayarak tekrar bir 5 adet çevirme hakkı elde edebiliyorsunuz ancak bunun da bir sınırı var. ÖNEMLİ NOT: Kendi adıma oyunda son seviyelerde geldiğimde kesin olarak emin oldum ki, çarkıfeleği olabildiğince çok çevirmeniz daha kazançlı. 5 veya 10 katı bonusunu da aldığınızda yüksek ödüller geldiğinde bunların 5 veya 10 ile çarpımı çok büyük altın kazançları sağlıyor.

Dördüncü Kaynak, Bonus: En üst solda Bonus yazan ve saat başı yenilenen bir sayaç var. Buradan da saatte, saniyelik gelirinizin 3 bin katı gibi bir tutarda altını alabiliyorsunuz anladığım kadarıyla.

Beşinci Kaynak, Referanslarınız: Evet, ilk olarak sevgilimi bu kirli çarkın içine çekerek ne kadar da paragöz olduğumun, sentlerin peşinde bir ömür geçireceğimin sinyallerini kendisine vermiş oldum. Ardından da yakın arkadaşlarımı büyük kötü kurt gibi bu ormana çekmeye, hayvanlarla haşır neşir olmalarını sağlamaya çalıştım. Arkadaşlarım hâlen benden gelen mesajı bir spam zannediyor, birçoğu telefonla arayıp senden bir mesaj geldi, haberin var mı diyor. Evet, var! Hepinizin benim gözümde basit sentlerden, çil çil Dogeocin’lerden ibaretsiniz ve ben sizinle bu günler için arkadaş oldum! Eh, ne yazık ki bunu anlamalarına rağmen benim gibi bu deneye giren henüz olmadı, hepsi de harcadıkları zamanın elde edecekleri gelire değmeyeceğini düşündü. Ya hu, siz de çocuk işçi çalıştırın be kardeşim! O kadar çoluk çocuğunuz var, verin ellerine hayvanları birleştirip balinanın peşine Kaptan Ahab misali düşsünler!

Her neyse, sonuçta referanslarınız 4. Hayvan seviyesine ulaştıktan sonra kazandıkları altına göre bir miktar ödül de size de geliyormuş ama ne kadar geliyor falan hiç ilgimi çekmedi.

Oyundaki en büyük sorun

Oyundaki en en en ama en büyük sorun bağlantı sorunları! Yıldırıcı derecede bağlantı sorunu var ve oyunda yaptığınız pek çok hareket “Network connection timed out” denen illet hata yüzünden geçersizleşiyor. Tekrar yapıyorsunuz tekrar takılıyor falan. Sabırlı olmanız lazım. Bunun sebebi, oyunun bu kadar tutacağını öngöremeyen gariban Hintli gardaşlarımızın yeterli büyüklük ve genişlikte bir server satın alamaması sanıyorum. Neyse, benim gibi kerizler sayesinde cukkalayacakları parayla server’larını büyütürler umarım.

Parayı çekince bu yazı güncellenecektir. Takipte kalıp haftada bir kontrol edin.

Bakalım, Hintli olduğunu sandığım oyun geliştirici gardaşlarımız bu oyunla Türkiye’yi kasıp kavurabilecek mi? (Ekleme: Hintli sandıklarım Endonezyalı sanırım.)

Referans kodu meselesi

Son olarak, bu yazı için şükran duygularınız kabarmış ve oyunu denemeye karar vermişseniz lütfen oyundaki invite code kısmına 549411 yazın ki benim küçük bir minyonum olarak saltanatımı kurmama katkınız olabilsin, sizi köleler!

Önemli ekleme: Oyundaki üçüncü günüm ve fark ettim ki oyunda referansınız olmazsa daha az gerçek para kazanıyorsunuz. Çünkü benim referans olduğum iki kişi de iki günde 2 dolara çıkmışken benim referansı olmayan ana hesabım hâlâ 1,86 seviyelerinde. Araştırınca gördüm ki eğer sizin bir referansınız yoksa daha az kazanıyormuşsunuz. İlginç bir mekanik ama durum bu.

Yeni ekonomi enteresan bi’ şey!

Evet, şaka maka, oyundan parayı çektiğini söyleyen pek çok kişiye bakarak bu denemeyi yapıyorum ama yeni ekonomi, oldukça ilginç bir yer oldu. Sosyal medya hizmetlerini sunan firmalar, temelde bedava diye sunuyorlardı ancak Social Dilemma belgeselinde de anlatıldığı gibi, dikkat ve ilgimizin trilyon dolarlarla ifade edilen bir değeri var toplamda.

Bir diğer nokta ise, onbinlerini, yüzbinlerini, milyonlarını reklama harcayan firmalar, o reklamları kimin izlediğinin umarım farkındadır? Geçenlerde yerli ve ulusal bir markanın yüzbinlerce liralık reklamını “izlenme sayısına” yatırdığını, bu sayının ise yurtdışı kaynağı belirsiz izleyicilerden yükseldiğini tespit etmiştim. Yani, doğru dijital reklam kampanyası yürütmezseniz markanızı, reklamınızı Bandladeşli çocuklar izliyor olabilir yahut Pakistanlı bir ev hanımına tanıtım yapılması için para saçıyor olabilirsiniz.

İşte, bu duruma karşı bu gibi amatör denebilecek girişimlerin bile ortaya çıkması yönünden, konunun meraklıları bu yönüyle de baksın olaya. Ben sadece, internet bağlantısı olan, akıllı telefona sahip birinin bile ne kadar reklamla kaç dolar kazanabileceğini görmek istiyorum. Bunun da ne kadar zaman alacağını merak ediyorum biraz. Lütfen bu konuyla ilgili bilgi ve düşüncelerinizi yorumlarda paylaşın, evrenin sırrını hep birlikte çözelim.

Zengin Baba Yoksul Baba yahut Büyüklere Zenginlik Masalları

Bu hafta SAYGEL başladı, benim için yararlı bir deneyim olmasını umuyorum; merak edenler Linkedin ve Instagram gibi platformlarda bu hevesli topluluğu takip edebilir, ana konumuz Sağlık Yönetimi. İlk haftanın konuğuyla buluşmadan önce Robert T. Kiyosaki’nin “Zengin Baba Yoksul Baba” kitabını okumamız istendi. Okuyalım dedik, okumadan önce işte kitabın temel bilgileri:

Kitap Adı                                             : Zengin Baba Yoksul Baba
Yazar(lar)                                            : Robert T. Kiyosaki ve Sharon L. Lechter
Çevirmen                                           : Dilek Şendil
Yayınevi                                              : ALFA
Okuduğum edisyon tarihi            : Temmuz, 2006 (ilk Türkçe baskı Eylül 2005, orijinal ilk baskı 1997)
Sayfa sayısı                                        : 253 (kitabın en son Türkçe baskısı satışta değil ama 400 sayfa bilgisi verilmiş, demek ki sonraki baskılarda eklemeler yapılmış, muhtemelen yazarın bir kitabı daha eklenmiştir).
Konu                                                    : Finansal Gelişim, Kişisel Gelişim

Zengin olacaksan ilk kazığı ortağına, sonra da okurlarına atacaksın herhalde…

Kitabı birkaç yıl önce bir miktar işletme kitabı satın alacakken görmüş ancak başlık bana güven vermediği için almamıştım. Eh, kaçış yokmuş, malum sebepten 25-26 Ocak 2021 tarihlerinde okudum, her şey iyi başlamıştı aslında. Hatta fazlasıyla iyiydi, hatta o kadar “iyi gösterilmeye çalışılmıştı” ki kitabın yazarını sorgulama gereği duydum.

Sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim: Bir zamanların rekortmen çoksatar (bestseller) yazarı Kiyosaki, 2000’lerin başındaki süksesinden bir süre sonra oldukça tartışmalı bir figür hâline gelmiş ve deyim yerindeyse birkaç defa biraz rezil olmuş. Kitabın ortak yazarı Sharon L. Lechter’in 2007’de kendisine açtığı dava sonunda bir süre sonra ona 10 milyon Amerikan Doları vererek sulh olmuşlar. Detaylar: https://slate.com/business/2016/02/robert-kiyosaki-s-ongoing-legal-dispute-says-everything-about-the-shadiness-of-personal-finance-gurus.html ve http://archive.azcentral.com/arizonarepublic/business/articles/2008/09/04/20080904biz-richdad0904.html

İlerleyen zamanlarda Kanada’da bir dizi seminer pazarlayan Kiyosaki’nin maskesini ise Kanada televizyonu gizli kameralarla düşürmüş. Seminerlerinden birine katılarak nasıl para söğüşlediklerini ve bir çark kurduklarını göstermiş. Seminerlere 400-500 dolara gidip daha sonra binlerce hatta onbinlerce dolarlık başka “zengin olma seminerleri” pazarlandığını, ardından da dağ başındaki bomboş arazilerin kârlı yatırım, hemen şimdi, şu an satın alın diye pazarlandığını göstermişler. Kiyosaki’nin 2010 yılında CBS’den Allan Roth tarafından biraz rezil olduğu haber videosunu şuradan izleyebilirsiniz: https://www.cbc.ca/player/play/1404600019

Zengin Baba karakteri uydurma bir karakter

Kitabı okuyunca, kitapta Robert’ın çocukluğundaki gerçek bir kişi gibi bahsedilen zengin baba bir noktadan sonra bana kurmaca gibi gelmişti. Gerçek olamayacak kadar kitabın konusuna uyumlu bir karakterdi, küçücük Robert’ın onun yumurtladıklarını da kelimesi kelimesine hatırlaması da bir başka mantık hatasıydı.

Nitekim Kiyosaki gardaşımızın da bunu 2017 yılında gayet normal bir olaymış gibi itiraf ettiğini görüyoruz. Ona göre, okuru motive etmek ve zengin olmanın yollarını göstermek için bu gerekliymiş. Evet, kitap boyunca “Helal olsun dayıya!” diyerek okuduğunuz Zengin Baba’nın aslında hiç var olmadığını öğrenmek de biraz hayal kırıklığı olabilir sizin için: Detay: http://ethanvanderbuilt.com/2014/01/20/robert-kiyosaki-scam-artist-yes-opinion/

Eğitimlileri aşağılamadan olmaz tabii…

Sadece bizim veya ABD’nin değil, dünyanın tüm ülkelerinde iyi eğitimli, becerikli ve uzman nüfus daha az eğitimli nüfustan azdır. Azınlıktır yani. Buna karşın bazı ülkelerde cahillik yüceltilir. Bunun sosyoekonomik ve politik kökenlerine girmek niyetinde değilim ama ABD’liler genel olarak pek de eğitimli bir millet değildir ve doğal olarak bu kitaptaki tavır eminim hoşlarına gitmiştir. Kiyosaki okumuş etmiş kesimin bir tek anasına sövmemiş ama ne kadar “aptalca” davrandıklarından sık sık bahsederek bu tarz okuru okşamış. Ben bu görüşüne katılmıyorum. Her şeyden azar azar bilen genelde hiçbir şey hakkında kavrayıcı bir bilgiye sahip olamaz ayrıca uzmanlaşmak da, hele rağbet gören bir yetenekteyse, sizi rahatlıkla zengin edebilir. Elbette, vasıfsız milyonlar bunu duymaktan hoşlanmayacaktır. Onlar, pek çok insan gibi al-sat yaparak, vurgun yaparak, emlak ve rant peşinde koşarak “fırsatları” görüp köşeyi dönmeyi hayal ederler. Bunu yapanlar var mı? Elbette az da olsa var. Ancak bunları yapmak kitapta anlatıldığı kadar kolay olmadığı gibi, pek çok durumda ahlaki sorgulamaya da sebebiyet verebilir. Yine de insanı sarsıp, “Kendine gel ulan! Etrafına bak! Kesin bir yerde bir fırsat göreceksin!” demesi de güzel bir şey. Evet, eğitimsizlik suç sayılmaz ama eğitimli insanları aşağılamak da eğitimsizlere bir şey kazandırmayacaktır ve doğru da değildir, topluma zarar verir.

Kitap okunur mu?

Açıkçası, yukarıda anlattığım ve Wikipedia’da da değinilen tüm rezaletlere rağmen kitabı okuyun derim, hızlı okunabilen hafif dili olan bir kitap. Söylenen bazı şeyler, Kiyosaki ilk söyleyen değilse de, kişisel gelişiminiz ve finansal farkındalığınız için oldukça işe yarayabilir. Ayrıca Kiyosaki’nin satış ve pazarlamanın önemini anlattığı kısımlar da çoğunlukla doğru. Zaten kendisinin bu konudaki becerisini dağ başındaki arazileri sattırıp, uydurma birini gerçek gibi sunmasından da ve milyon dolarlar kazanmasından da anlıyoruz. E adam gerçekten de işi biliyor yani, bir göz atın derim.

Ondan sonra, kitabın başında Sharon teyzenin anaç anaç söyledikleri, ay Allahım, insanın içini ısıtıyor gerçekten de!

Her ne kadar kurgu da olsa Robert’in hayalî zengin babasının onun gerçek babasıyla zıtlaştırılarak sunulması, bizim “memur zihniyeti” dediğimiz durumla “acar müteahhit ve pragmatik iş insanı” arasında denebilecek yaklaşım farkını göstermesi yönünden güzel. Evet, laf sokmuyorum, gerçekten güzel. Çünkü, daha baştan kaybettiren ve kaçınılması gereken bir mantalite vardır ve bundan uzak durulması iyidir. Kiyosaki’nin memur ve mıymıy olarak resmedilen babası gerçekten de finansal olarak garantici ama kaybeden tarafı temsil etmektedir. Öte yandan Kiyosaki hiç durup demiyor ki “Ulan bu adam garantici olmasaydı, zengin olacağım diye maceradan maceraya koşsa çoluk çocuk aç kalırdık!” demiyor tabii ki. Kiyosaki bence biraz nankörmüş arkadaşlar.

Son olarak, kitapta finansal farkındalık, özgüven, kendine inanmak, pazarlama ve satış becerisiyle ilgili güzel sözler var. Bunlar için okuyun derim. Kiyosaki’nin kitabı kendisi için ve yayıncıları için çok başarılıdır elbette ama okurlar için, pek de başarılı olmadığını söyleyebiliriz. Kitabın satış sayılarına bakarsak bu uluslararası çoksatarın satışıyla o yıldan bu yıla türeyen dolar milyoneri sayısı arasında hiçbir anlamlı korelasyon görülmeyecektir (ya tabii ki bunu söylemek komik ama söylemeden de olmaz).

Veda Hutbesi’nde denir ki, “Babasından başkasına nesep iddia eden soysuzdur…”. Babanızı sevip sayın ve fırsatçı olmak yerine fırsatlara açık olun; ikisi bambaşka şeyler. Bu espriyi de yaparak bu zalım yazımı bitiriyorum.