Ay: Ocak 2015

Elcağızlarımla fotoğrafları bile Paint’de birleştirdim, çünkü bu küçük ve önemsiz konunun da saçmaca sunulması beni rahatsız etti.

Çoğu zaman işe yaramaz konularla doldurulan suni gündemimizden kaçmak için ben haberlerden kaçsam da, onlar beni buluyor. Bugünkü haberimiz, kendine “muhalif” diyenlerin anında alay konusu hâline getirdiği yeni bir Cumhurbaşkanlığı uygulaması. İlk kez bugün yapılan uygulamada, Cumhurbaşkanlığı’nda 16 Türk devletini temsil eden askerler güya çok komikmiş, saçmaymış vs. vs… Şimdi, bu konu hakkında yazmazsam olmaz. İlk olarak söyleyeyim, geçmişte, Facebook profil hesabımda yazdıklarımı çoğu okurum hatırlar hatta çoğu AKP’li okurum da siyasi görüşüm, daha doğrusu siyasi tarafım olmadığından, beni takibi de bıraktı, yolları açık olsun. Ayrıca, AKP’nin yaptığı birçok şeyi de sebepleriyle ve sertçe eleştirdiğim çok olmuştur. Seçim döneminde de sertleştiğim ve hiç sevmediğim halde siyaset konuştuğum da doğrudur. Ancak, körü körüne muhalefet aptallıktır, iyiye iyi, doğruya doğru demek, insanlık haysiyetinin gereğidir. Benim tarafım, milletimin tarafıdır; AKP’yi övdüğüm de çokça vakidir, hizmete hizmet, adamlığa adamlık diyeceksin; yapılan neyse onu diyeceksin. Neyse. Cumhurbaşkanlığı’ndaki bu yeni uygulama bir kere ilk kez bizim yaptığımız bir şey değil. Onu bir kenara koyalım, nice Avrupa ülkesinde “tarihî asker kıyafetleri” seremoni amaçlı kullanılır. Bugüne kadar onlara komik demeyenler, kendi ülkesinde görünce nedense gülesi gelmiş! İkiyüzlülük… Seremoni askerlerinin gerekliliği ve fonksiyonu ayrı bir tartışma konusu ancak, ülkelerin geçmişlerini ve köklü oluşlarını falan fistan temsil ederler kısaca. Yani biz öyle ağaç kovuğundan çıkmadık anadın mı, demek içindir özetle. Şimdi, bugüne kadar zaten Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldız ile ve ilgili bayraklarla temsil edilen bu devletler birilerine battı mı acaba? Unutmayalım, bu forsu tasarlayan ve bu devletleri oraya ekleyen kişi Atatürk‘tür. Bugün Erdoğan’ın bu küçük uygulamasıyla klasik bir siyasal İslam propogandası yapamayacağı da aşikâr, çünkü bu devletlerin çoğu Müslüman bile değildir. Sayalım:

1) Büyük Hun İmparatorluğu – Şamanist
2) Batı Hun İmparatorluğu – Şamanist
3) Avrupa Hun İmparatorluğu – Şamanist ve Politeist (Tengri de tanrılardan biriydi)
4) Ak Hun İmp. – Politeist, göktengri
5) Göktürk İmparatorluğu – aynı şekilde
6) Avar Kağanlığı – aynı şekilde
7) Hazar İmparatorluğu – Musevi, Hristiyan, şamanist, politeist ve azcık da Müslüman
8) Uygur İmparatorluğu – Şamanist, mani, budist falan bunlar da
9) Karahanlılar – Şamanist ve Müslüman
10) Gazneliler – Muslim bunlar da
11) Harezmşahlar – Müslüman diyoruz
12) Altın Orda Devleti – Şamanist, Müslüman ve biraz da Hristiyan
13) Timur İmparatorluğu – Şii ve Sunni Müslüman
14) Büyük Selçuklu İmparatorluğu – Müslüman
15) Babür İmparatorluğu – İslam
16) Osmanlı İmparatorluğu – İslam

Bu arada, pek çok Müslüman Türk devletinde de aslında kağanlar öyle softa falan olmadığı gibi, bir kısmının sadece görünüşte halkı yönetmek için Müslüman gibi davrandığı iddiasını da unutmamak gerekiyor. Nitekim o dönemlerde din üzerinden siyaset yapmak şimdikinin 100 katı kolay ve de gerekliydi, dinler çağı diyoruz o dönemlere zaten. Velhasıl, buraya aldıklarımız arasında İskitler yok, Karluklar yok, Anadolu beylikleri yok… Bugün bile Türki devletlerin, yönetimlerin sayısı onlarca ayrıca… Dolayısıyla, bir silsile olduğu ortada. Kardeşim, ABD’de de seremoni askerleri var, onların tarihi eski olmadığından adamlar anca 200 sene önceki kıyafetleri giyebiliyor. Daha eski tarihi olanlarda da kıyafetlerin konsepti daha eskiye gidiyor, normal olarak. Ancak Nazi geçmişi olan faşizmfobik Almanya’da işler farklı biraz, ayrıca halk ayaklanmasıyla monarşileri sona erdiren Fransa ve Rusya’da da işler biraz farklı, yani onlar inceden tırsıyor tabii. Ancak bizde bu devletler halk ayaklanmasıyla değil, tarihin seyriyle yıkılıp yapılmış, sorun yok yani. Onlar yapınca cool oluyor da kendi ülken yapınca neden eziklik psikolojisine girip zorla gülmeye çalışıyorsun? Bu millet bu devletleri kurmuş, forsta temsil edilen yıldızlar sembolik seremoni askerleriyle de resmedilmiş. Büyütülecek bir şey değil, elin İngiliz’inde royal soldiers’lar sınıf sınıf, herifler atla, kılıçla, çağ dışı kıyafetlerle takılıyor. Komikse onlara da çok güleceksin… Sonuç olarak, dünyamız bu, el oğlu yapınca saçma değilse kendi ülkendekine de saçma demeyeceksin. Muhaliflik gözleri kör etmesin, ölçümüz bilim, akıl falan olmalı, parti rozetleri değil. Bunu eleştireceğinize, ülkenin adı bence Osmanlı olmalı diyen Sinan Çetin gibileri eleştirin. Burası laik Türkiye Cumhuriyeti, herkes dininde özgür, ancak tarihi de başta Atatürk olmak üzere kimse çöpe atmadı. Tekrar edelim, o forsu tasarlayan da Atatürk’tür; Tayyip Erdoğan, Atatürk’ün eserini biraz daha somutlaştırmaktan öteye gitmemiştir. Buradan kimseye muhalefet malzemesi çıkmaz, çıkartmaya çalışan da saçmalar. Eskiden birçok devlet kurmak ayıp da değil, günah da değil, bunları sembolik olarak anmak da kabahat değil.

Bana kalırsa bu seremonilerin hepsi, eğer ideal bir dünyada yaşasaydık gereksiz olurdu ama bir şeyi yargılayacaksan “kıyaslama” yoluna gitmek durumundasın. Eğer siz tüm seremonik askerleri komik buluyorsanız, bizimkine de güleceksiniz tabii, ama çifte standart yaparsanız, saçmalamış oluyorsunuz.

SOSYAL MEDYADA GELEN MUKABELELER

Yetkin İşçen: Buraya örneklediğin fotoraflarda görülen tüm eski kıyafetli askerler (muhafızlar, tören kıtaları, vs) o ülkenin tarihinden tek bir örnek alarak yapılmıştır. Buradaki ülkelerin hepsinin geçmişinde sayısız krallık, prenslik, hanedan vs. olmasına rağmen, bizim gibi hepsinden bir tane model alarak bir çorba yapılmamıştır. Vatikan İşviçreli askerleri kullanır, kıyafetleri tek tiptir. İngiliz saray muhafızları öyle İsveç öyle, Fransa da öyledir.

RTE’nin (ya da akıldanelerinin) yaptığı uygulama, baştan sona görgüsüzlüktür. Yeşilçam’ın Kara Murat, Malkoçoğlu setlerinden fırlamış gibi tiplerle ciddi bir görünüm sağlanamaz. Bu manzara, göreni sadece güldürecektir. (Nitekim, şu solda bornoz giymiş gibi duran askerin kimlerden olduğunu soranları “Duşakabinoğullarından” diye yanıtlayan bir tweet var ki, aklıma geldikçe gülüyorum…)

İlşad Özkan (ben oluyorum tabii bu): Bunun “canlı modeller” üzerinden sergilenmesi, kıyafetlerin biraz sallamasyon olması tartışılmalı, ona katılıyorum. Fakat ben kıyasladığım örneklerin de denk olduğunu düşünmüyorum. Örneğin İtalyanlar için kaç devletten bahsedebiliyoruz? Sayısız değil. Fransızlar keza, öyle, sayısız değil. Bizdeki örnekler Orta Asya, Batı Avrupa, Ön Asya, Afrika,, Ortadoğu, Hindistan, Uzakdoğu (sayılır) gidiyor. Coğrafya olarak bu kadar farklı konumlarda farklı devletler kuran Avrupa milleti örneği az diye biliyorum, çoğu da aynı yerlerde kalmış. Ayrıca bir şekilde hanedanlar değişse de büyük ve tek monarklar temsil etmiş milleti onlarda, belirli tarihlerden sonra. Bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihsel kökenlerini Osmanlı’yla kısıtlamadan ötelere götürmek Atatürk’ün açık bir politikasıydı ve kendisi burada zikredilmeyen tarihin ilk devletleriyle de bağlantıları araştırıyordu bizzat. Burada Hunların Selçuklulara, Selçukluların Hazarlara, Osmanlı’nın Uygurlara benzediğini söylemek de güç. Yani, gerçek anlamda hemen hepsi “farklı” devlet anlamında. Dolayısıyla bunların bugünkü milletin kendi ülkesini bir şekilde bunların ardılı sayması bence yanılgı sayılmaz. Hem, bir yorum farkı olarak da bu seremonik uygulamaların bizde bu şekilde çeşitlendirilmesinde ben bir yanlışlık görmüyorum. Komiklik yok mu? Elbette çok ancak bu durum fikri ve yapılmak isteneni bence aşağı çekmiyor. Bir tiyatro tadında gerçekleştirilmesi, iş bilmezlik, orası muhakkak. Verilmek istenen bu mesaj daha şık verilse daha güzel olurdu, orası da muhakkak. Bir diğer nokta, baldırı mecazen değil gerçekten çıplak Hun askerlerini gerçek dışı şekilde “tesettüre” sokmalarında bir İslamcı bakış açısı sırıtmıyor mu? Sırıtıyor. Bunlar, başka noktalar. Ancak benim vurgulamak istediğim şey, uygulamanın temelde bir garabet olmadığı. Körü körüne milliyetçilik bir noktadan sonra kişiyi tıkarsa da, hamaset düzeyinde kalması çok zararlıysa da, bir milletin özgüven inşasında çocukluk ve gençlik dönemlerindeki bireylerin özgüven inşasında bu tip çalışmalar bence önemlidir. Bu amaçla yapılan yönlendirmelerde de zarar yoktur, hatta fayda vardır. Örneğin Musevi Türkler tarafından yönetilen Hazarların bu şekilde kanlı canlı sebeplerle merak edilmesi bile, çok kültürlülüğümüzün tarihsel kökenlerini gösterir. Elbette yine geçmişte yapılan hataların da görülmesini ve ders çıkarılmasını sağlayabilir. Bence, hayatı okumada vazgeçilmemesi gereken bir öğretmen olan tarihe, gülünç yönleri de olan tiyatrovari bir şekilde dikkat çekilmesinde eleştirilecek noktaları bazı isimler çok kasıtlı olarak fikirsel yönünden seçti. Örneğin öteden beri Türk kimliğini her türlü diğer etnik kökenden aşağı gören birkaç “ünlü” var bu olayla şiddetle dalga geçen, isimleri lazım değil. Geçen seçimler öncesinde de “Gürcü” Erdoğan’ın “Ben Türk’üm” demesindeki hikmet basit bir seçim manevrası gibi gösterilmek istendi, ki öyle değildi. ABD’den yenen büyük kazığı oldukça ama oldukça geç fark eden ve kaybın büyüklüğünü sindiremeyip ülkesinin çıkarını düşüren bir Erdoğan çıktı ortaya geçen bunca yıl sonunda. Akdeniz’deki yeraltı kaynaklarından hakkını isteyen, 12 sene öncekinden çok daha farklı biri çıktı. Tüm kişilik özellikleri, hataları, yolsuzluk “iddiaları” yanında bulunduğu makamın geleneklerini de sahiplenen ve aslında en çok kendi eski destekçilerini şaşırtan bir Erdoğan var şimdi. Ben alkış tutmuyorum ama, bunları da fark edelim diyorum. Yoksa, belki hatırlarsınız, küfretmekten ağır sayılabilecek nice söz sarf etmiştim ve siyaset konuşmamaya karar versem yine ederdim. Rezaletler çok, yani topyekûn benimsemem mümkün değil ama, bu demek değil ki bu adamın nefes alışı bile hatalıdır. Bu yaptığı cesaret isteyen bir işti, özellikle de şu son yıllarda kendi eliyle darbe vurduğu bazı değerleri düşününce, yine kendi eliyle ama öyle ama böyle, ama küçük ama büyük bir şeyler yapması, yanlış değil. Bir hatanın neresinden dönülürse de kârdır, benim bakış açım böyle. Farklı yönleri de görüp ayrıştırmak lazım genel kanaati değiştirmeyecekse de.

Y.İ.: Tartışmayı uzatmada pek yarar görmüyorum. Çünkü, Fransada birçok devir olduğu gibi, birkaç da cumhuriyet var. İtalya’da kent devletlerinin peşinden İtalya Birliği geliyor ve sonrasında da farklı yönetimler, düzenler var. Kıyasladığım örnekler birebir örneklerdi. Vatikan da yüzyıllardır İsviçre askerini otantik giysileriyle kullanıyor. Böyle maskeli balo kıyafeti yapar gibi bir tören kıtası yapılmaz. Görülmüş şey değildir… Hepsi birbirinden farklı giysi ve aksesuvarlarla böyle bir sunum, ancak bir askeri müzeye yakışır, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na değil. Kaldı ki, kameralara verilen poz da iki liderin el sıkışması pozu değil, adeta “bir Türk filminin yapımcısıyla yönetmeninin el sıkışması” gibi duruyor. Eklediğin diğer ülke fotoğraflarında dikkatini çekmiş olmalı; tören birliği, nizami bir biçimde sıralanmışlar, devlet büyüklerinin geçişinde ihtiram duruşu sergiliyorlar. Böyle “hep birlikte” kameralara poz vermiyorlar. Bu da çok sakil duruyor.
(Türkiye Cumhuriyeti’nin bu meselede, adı geçen diğer 16 Türk devletinden ne aldığı da ayrı bir tartışma konusu tabii… TSK’nın kendi kuruluşunu MÖ. 200’lere kadar çekmesine ve resmi sitesinde yayınlaması da bence çok komik. Bir taraftan yeni Türkiye Cumhuriyeti, yeni bir devlet, yeni bir millet deyip duruyoruz, öte yandan silahlı kuvvetlerimizin kuruluş tarihini milattan öncesine çekyoruz… Saçmalık…)
Böyle bir atraksiyon yapılacaksa-ki düşünerek taşınarak yapılsaydı çok da güzel olurdu- belli bir dönem kıyafetini (mesela yeniçeri) seçip, tüm birliği aynı giysiyle donatıp bunu bir tören kıtası olarak kullanmak iktiza ederdi… Böyle yapmayınca işte manzara da böyle komik oluyor… 😛

İ.Ö: Bunlar doğru eleştiriler. Bu arada TSK’nın tarih olayı yeni değil, yıllardır öyle. “Yıldırımlar yaratan bir ırkın ahfadıyız” demenin ön şartı olabilir tarihi geriye götürmek. Ayrı bir konu.

6 yıl boyunca bodytr’yi yönetmemden olacak, fitness sektörüne ağ kurmuş sinsi bir örümcek gibiyim. Kıyıda köşede bir hareketlilik olsa, çalışma odamdan bu titreşimleri fark etmem hiç de zor olmuyor. Artık eskisi gibi takip etmesem de, en azından önemli gelişmeleri atlamam mümkün değil. Fakat, bugün size son gelişmelerden değil, fitness dünyasında kendine has bir yer edinmiş olan, yılların eskitemediği dostumuz Fabio’dan bahsedeceğim.

İnternetteki yabancı fitness ortamlarında, Fabio diye bir fenomen var, daha doğrusu Fabio Fitness. Fabio’muz ilginç bir arkadaş, her şeyden önce şaka değil, gerçek. Jim Carrey ya da Terry Crews gibi bilinçli bir “fitness parodisi” yok ortada ama insanlara komik geliyor Fabio Fitness DVD’si, daha doğrusu bu DVD’nin kapağı. Tanımlaması güç, fakat hepimizin sezebileceği bir komiklik bu.

Bugün yine bir yerde karşıma çıkınca merak ettim, acaba kimdi bu Fabio, neden bir fitness DVD’si yapmıştı ve şimdilerde ne yapıyordu? İlk olarak, Fabio Fitness DVD’si üzerinden onun tam adını tespit etmekle işe başladım: Fabio Lanzoni.

Boş zamanlarında jigololuk yaptığını sandığımız dostumuzun aslında bir model olduğunu öğreniyoruz (sayılır mı bilmem?). Kendisiyle ilgili ciddi tahminim ise Harlequin romanlarının kapağında yer aldığıydı. Bunun sebebi, bu romanların geçkin kadın cinselliğine hitap etmesi ve Fabio gibi dostlarımızı birer seks objesi hâline dönüştürmesi. Gerçekten de böyle Fabio; 1,90 boyu, bronz teni, uzun saçları ve Feriştah’ın düşlerindeki edeleleriyle, post-menopause kitleye hitap eden gündüz düşlerinden fırlamış bir imajı var onun. Websitesine girdiğimde ise yanılmadığımı görüyorum, gerçekten de birçok aşk romanının kapak çocuğu olmuş Fabio.

Aynı zamanda çeşitli film ve dizilerde de rol alan Fabio, ifadesiz ve sıradan çehresiyle bu alanda pek yükselememiş. Yine de güncel çalışmalarda yer aldığı oluyormuş. Ayrıca gösteri dünyasının merkezlerinden birine yerleşmiş bir Milanlı kendisi, yani Kaliforniya’ya. Bu notu da düşelim.

Fabio’yla ilgili ilginç olan şey ise, bugün kendisini bir espri unsuru hâline getiren imajından asla vazgeçmemesi. 20 yıl sonra bile aynı uzun sarı saçlarıyla salınan Fabio, sanırım kendine ait olan, birtakım doğal takviye gıdaların tanıtımlarında da modellik yapıyor son günlerde. Bu noktada, imajının bir şekilde dikkat çekmesini kompleks hâline getirmeyip geri adım atmaması ve bir şekilde avantaja çevirmesi takdire şayan. Nitekim nice GAP, Hugo Boss modelinin adını sanını bile bilmeyiz, ya da bilmesi gereken de zaten biz değil kadınlardır, bilemiyorum.

Fabio’nun çalışmaları için, tıpkı imajı gibi 90’lardan kalma mütevazı internet sitesine girebilirsiniz: http://www.fabioinc.com/

Kendisiyle ilgili “Avrupa tipi prens saçlı” yorumum ise People dergisinin 1993 yılında katıldığı bir görüş olarak kayıtlara geçsin.

Fotoğraf: https://flic.kr/p/7oXGBY

Birkaç yıl önce karşıma çıktığında alma gafletinde bulunduğum bir kitabı hatırlıyorum, Timaş Yayınları’ndan çıkan “Yazarın Odası” eserinin başlığı ilgimi çektiğinde içini karıştırmıştım ve ardından büyük bir zevkle satın almıştım.

Ancak bu kitap üzerine birkaç şey söylemesem olmaz. Çünkü, daha evvel Timaş’ın birçok defa yaptığı üzere, yine gerçek dışı ifadelerle kitabı allayıp pullama çabasını bu kitapta da fark ettiğimde pişman olmuştum. Gerçi, ben kitabı içeriği için almıştım ama içeriğin, çok daha fazlasıyla internette halka açık yayımlandığını bilmiyordum, kitabın arka kapağındaki “bulunmaz bir kitap” ifadesi ise bu noktada yanılmamın sebebi olmuştu. Yanıltılmam ise beni kızdırır, kızınca da yazarım.

Geçmişte, çoksatar kitapları “Kayıp Gül”de de aynı dümenleri yapmaktan ar etmemiş olan Timaş’ı tekrar hatırlayalım. Neydi o dümenler? Sorunun yanıtını Hürriyet’ten Ezgi Başaran vermişti: http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/12887668.asp?yazarid=341

Yazarın Odası’nı birkaç saatte okumuştum, güzel kitap doğrusu çünkü çok şükür kapakta ismi öne çıkarılan Orhan Pamuk yalnızca önsöz yazmıştı. Kitabın içeriğinde ise Truman Capote gibi gerçekten sevdiğim yazarlarla yapılmış söyleşiler vardı. Şahsen, benim için Orhan Pamuk’un önsöz bile yazması iticiydi, dolayısıyla kitabın içine bakmasaydım almazdım. Orhan Pamuk’a gelince, Türkiye’deki sayılı profesyonel yazardan biridir ve satış anlamında da başarılıdır. Fakat, her ne kadar edebî yönü ondan üstün olsa da bir çeşit Elif Şafak’tır kendisi. Her iki yazar da, ki Şafak’ın düzgün Türkçe bile bilmediği ortadayken, kendilerine getirilen ciddi eleştirilerin altından kalkamayıp yığının ve medyanın arkasında “beğeni balonuna” saklanmakla yetindiğini biliyoruz. Bu tutumları bile gerçek sanatçı kimliğinden ne kadar uzak olduklarını göstermeye yeter çünkü sanatçı, sanatının arkasında durup sana bana “anlamsız” gelebilecek tartışmalara girer ve sanatını savunur. İsimleri ölümsüzleşmiş bütün gerçek sanatçılar istisnasız bu tutumu sergilemiştir. Bu isimler ise sanatçı olamamalarına karşın “giysi gibi kuşandıkları sözde siyasi duruşları” yüzünden ve çeşitli çıkar çarklarının merkezine konumlandırıldıklarından ötürü, isimleri pek çok defa biz istemesek de medya marifetiyle yüzümüze çarpılan yazı üreticileridir. Elif Şafak benim kriterlerime göre yazar bile değilken, Pamuk’un hakkını teslim edeyim, o sadece kötü, beğenmediğim bir yazardır. Şafak’ın ise, “eserlerini” Türkçe bile yazmadığı ve çevirmen-editör marifetiyle Türkçeye kazandırdığını herkes biliyorken nasıl Türk ve Türkçenin yazarı olarak yutturulduğu destansı bir başarıdır. Bunu kabul eden herkes Türk yazınını zerre kadar anlayamamıştır, hiçbir yazın, çeviri edebiyat üzerinden oluşmamıştır, oluşamaz. Yazarlar, kendi dillerine yalnızca kurgu yapmakla katkıda bulunmaz, sentaks, kelimeler, işleyiş, üslup… Bunlar beynelmilel değildir, o dile hastır. Bu basit gerçeği sündürecek değilim ama, lütfen, Elif Şafak’ı olur da yazar olarak kabul etseniz bile Türk yazarı veya Türkçenin yazarı olarak kabul etmeniz mantıksızdır. Orhan Pamuk’la ismini birlikte anmak bu sebeple Pamuk’a hakarettir. Pamuk, beğensek de beğenmesek de, iyisiyle kötüsüyle bir Türk yazarıdır ve yazınımızda yeri vardır. Şafak’ın sağlam bir irade gerektiren yazarlığı bırakın, basit ama asil bir felsefe olan vejetaryenliği bile nasıl “otoburluk” seviyesine indirgeyerek et yemeye bile “yalandan, yeniden geçişini” pazarladığını mide bulantısıyla okumayan kaldı mı ayrıca? http://www.odatv.com/n.php?n=elif-safak-et-degil-bizi-yiyor-1409141200  Bir diğer nokta ise, kendisini eleştirenlere eşinin basın marifetiyle sansür yahut saldırılarda bulunduğu öteden beri kulislerde konuşuluyor. Doğru mu bilmiyoruz, ancak bu da doğruysa, başka bir çeşit acınası durum olarak Şafak portresindeki yerini alır.

The Paris Review, edebiyat dünyasının ağır toplarından olagelmiş bir dergidir ve pek çok edebiyatsevere göre gezegenimizdeki en iyi 20 edebiyat dergisinden biri olduğuna kuşku yok. Buna bağlı olarak, söyleşileri bile oldukça kalitelidir. Zaten ben de birkaç soru cevabı okuyunca hayran kalıp almıştım.

Esas önemli haber şu, Yazarın Odası’nı oluşturan söyleşilerin tek önemi, Türkçeye tercüme edilmiş olmaları. Daha önemlisi, Capote’un, Faulkner’ın, Marquez’in söyleşi yoluyla da olsa arzıendam ettikleri bir kitaba, Pamuk gibi yetkinliği oldukça tartışmalı bir yazarın önsöz yazması kitaba değil, Pamuk’a değer katar olsa olsa. Tabii ki Timaş bu önsöz numarasıyla özenti okuru kandırmış mıdır, kandırmıştır evet, orası ayrı. Burada bazı ezbercilerin Nobel Edebiyat Armağanı’nı öne sürerek Pamuk’u pamuk gibi aklama yolunu seçeceğine de kuşkum yok, ancak ilgili armağanların edebiyat ayağının ne zaman ve nasıl bu kadar “siyasileştiği” konusu ayrı bir araştırmayı gerektiren ve artık hiçbir edebiyat çevresinde inkar edilmeyen bir gerçektir.

Bununla birlikte, kendi adıma Pamuk okuyana da beğenene de itirazım ya da tepkim falan olmaz, ancak Şafak okuyup da beğendiğini söyleyen bir insanın edebî beğeni yönünden sığ olduğunu anlamam hiç zor olmaz. Bu sebeple Şafak okuyanlarla entelektüel bir tartışma dahi içerisine girmem.

Sonuçta, İngilizceniz benden iyiyse şuradaki birbirinden güzel söyleşilerle edebiyat ihtiyacınızı ardı arkası kesilmeyecek orgazmlarla giderebilirsiniz: http://www.theparisreview.org/interviews

Fotoğraf, Tiziana Nanni https://flic.kr/p/eeZGCW

Sinema, namı diğer yedinci sanat. Klasik sanatın dans, müzik, şiir, heykel, resim ve mimari dallarının hepsini sanal bir gerçeklikle sergileyebilen ama hiçbiri de sayılamayacak kendine has ve yeni ana sanat dalımız. Seviyoruz sinemayı, çok seviyoruz hem de, sevmemek de pek elde değil.

Abim yıllar önce Michigan’ın öküz gömen karını görünce evinin önüne E.T. ve Badi karışımı bir kar heykelciği yapıyor, kardan adam sonuçta. O dönem açık olan hesabından bunun fotoğraflarını paylaşıp albümünün adını da “Yüce Sanat Eserleri” koyuyor. Basit bir şekilde abartma yoluyla espri yapıyor ve ayrıca önemsiz eserinin şeklen de komik olması güldürme etkisini artırıyor.

Abim ilkokul 2’deyken bile bugün kendine “ressam” deme cüretinde bulunan bazı insanlardan daha kuvvetli kalemi olan biriydi (hatta çizdiği resimleri arkadaşlarımıza parayla sattığımız olurdu). Ortaokulda yaptığı heykel de tabii ki yaşının çok ötesindeydi. Yüzlerce kitap okumuştur, seçkin bir sahaf kurduydu yıllarca ve liseyi bitirince yazdığı birkaç hikâye bile, yayınlandığında göreceksiniz, oldukça sağlamdı. Türkçe şiirleri İngilizceye şiirselliklerini koruyarak çevirir, bu onun yoğun yaşantısında arada bir el attığı hobilerinden biridir.

Yüce sanat eserleri… Elbette 15 dakikada yapılıveren biraz işlenmiş basit bir kardan adam yüce değildir, ki zaten ona göre gerçekten sanatta yüce olan şeylerin en aşağısına biz “başyapıt” diyoruz. Böyle bir adam; kendi dalgasında, kendi hayat mücadelesinde ve keskin zekâlı, çalışkan, doğuştan gelen yüksek resim kabiliyetine sahip.

Hiçbir şey görmesem bile bunları bizzat görmem, bize dayatılan “yüce sanat eserlerini” yutmamam için yeter sebep. Sinemada yine çok boktan filmler var ve hakkında okuduğum yorumlara bakılırsa hepsi de pek bir yüce. Yerseniz.

Elbette bunun için iyi filmden anlayan, ki ben çok anlamam, insanlar ilgimi çekiyor. Bu basit konuda bile yanılan birine ne diyebilirim ki? Bir diğer nokta, her sanat dalında her insana hitap edebilme yönü olan “sezgisel anlatımlı” seçkin örnekler vardır, sinemada da böyledir. Fakat genelde sinema okur yazarlığı ayrıca bir altyapı ve eğitim, birikim ister. Dolayısıyla bugün biz sinema anlamında pek az başyapıta sahibiz diğer sanat dallarıyla kıyaslandığında. Daha büyük sinema artistleri, yönetmenler geldiğinde bu sanat dalında da daha çok alt birikim istemeyen başyapıt görebileceğiz.

Tabii ki milyon dolar bütçesine rağmen sanatsal açıdan ucuz Hollywood filmlerinde vakit geçirmek ayrı, bir de tamamen leş filmlerin “üstün sanat eseri” diye bize dayatılması ayrı. Ona da bir not düşeyim.

Velhasıl, her sanatta her zaman için gerçekten seçkin ve üstün eserlerin yanı sıra bir de yığınlar üzerinden prim yapmak için sergilenen bayağı örnekler olur. Sinema da bundan muaf değil, belki de böylesi hepimiz için daha iyidir. Ne de olsa futbol izlemeyi “sporseverlik” olarak niteliyoruz, halbuki esas fonksiyonu hayatın ve ülke işleyişinin daha az sorgulanmasıdır. Futbolun kitlesel ilgiyi bu kadar çok çekmesi için devlet desteği de alması boşuna değil.

Sanat, politikanın gölgesinden çıkmadıkça özgür sayılmaz.

Küçümseme, genelde kendini yüceltmenin güven verici sıcaklığını hissetme dürtüsüyle gerçekleşen hayvansı bir davranış biçimidir ve çoğu durumda hak etmiş olmak oldukça güçtür, çaba ve bedel ödemek ister. Doğada küçümsemenin neredeyse karikatürize edilmiş yansımalarını görmek mümkün. Örneğin mutlak zafer anında bir kedinin fareyle oynadığını görmek bunun acıklı bir örneğidir. Karnı yarılmış bir antilobun, bacaklarını arada bir hedef alamadan çaresizce savurması, başında oturup soluklanmakta olan avcı leoparın yüzünde bir rüzgâr yaratmaktan öteye gidemediği gibi, kuşkusuz bu tehlikesiz hareketlilik leoparın zafer duygusunu pekiştirip ona haz ve güvenlik hissi verir. Hoşumuza gitsin ya da gitmesin, muzaffer olanın bu “hakkı” dünya üzerinde her gün binlerce defa kullanılır. Çoğu durumda küçümseyen, yaptığı eylemin bilincinde değildir. Bugün insanların çok büyük bir kısmı gündelik hayatında farkında olmadan sayısız “muzaffer küçümsemesi” örneği davranış sergiler. Bu kişilerin herhangi bir belgeselde gördükleri zavallı avla dalga geçilmesine acıması ise aslında kendi durumlarına tutulan bir aynadır ancak, kavrayamazlar.

Zekâsı geliştiği için soyut düşüncenin topraklarında gezinebilen insan, bu içgüdüsel davranış biçimini “tersten okuma” yoluyla bir savunma/saldırı aracı olarak da kullanabilir. Tersten okumadan kasıt, bu davranışın doğasında “zafer” olmasına rağmen, tersten okunarak kullanıldığında ortada bir zafer olmadığı gerçeğidir. Kişi ya da grup, “sözün gücünü” kullanarak mücadele hâlinde olduğunu hissettiği kişi ya da grubu küçümseyerek ona saldırıp özgüvenini yaralamak, aynı zamanda da kendi özgüvenini sağlamlaştırmak ister. Küçümsemenin bir zafer davranışı olduğunu içgüdüsel olarak bildiğimizden, bu gibi durumlara seyirci kaldığımızda kazanan tarafı “küçümseyen taraf” zannederiz ve bu sayede bir kere daha küçümseyen tarafın sahte zafer duygusunu pekiştirip özgüvenini sağlamlaştırmış oluruz. Ancak bu noktada kazanılmış, hak edilmiş bir özgüven olmadığı için, özgüveni gereksiz yere fazla yükselen bu kişilerin niteliksiz davranış ya da eserler ortaya koyması durumu ortaya çıkar. İşte, ülkemizde zaman zaman bazılarının dile getirdiği “Sağcıdan sanatçı olmaz abicim!” cümlesinin arkasında yatan durum budur. Bu burunlamaya parmak sokmasam, rahat edemezdim doğrusu.

***

Politik anlamlarıyla sağ ve sol, dünya genelinde aşağı yukarı aynı anlamlara gelir. Anlamlar üzerindeki bu anlaşmanın sebebini bilmek için, kavramları doğuşundan başlayarak kısaca hatırlamakta yarar var. 1700’lerin sonunda devrim ateşiyle kaynayan Fransa’da, geleneksel monarşik düzeni destekleyenler parlamento başkanının sağında otururken, sosyal adaletsizliğe ve hiyerarşiye karşı duranlar solunda oturuyormuş. Bu noktada söylemeden geçmeyelim ki, yine hayvansı bir davranış olarak bu kişilerin “fikirsel türdeşlerinin” yanında fiziksel olarak konumlandıklarını unutmamak gerekiyor. Daha iyi bir dünya idealize edilirken, faklı fikirlerin dirsek mesafesinde barış içerisinde yer alabilmesinin neden daha üstün olduğunu da buradan anlayabiliriz.

Her neyse, işte bu olaydan sonra Fransa’da Sağ/Sol, Sağcı/Solcu, Sağcılık/Solculuk kavramları siyasi birer etiket olarak ortaya çıkıyor. Gelenekçi sağcılar, argümanlarını desteklemek için içine bol bol tanrı, kral, gelenek, doğanın kuralı gibi laflar kattıkça, sağcılığın tanımında kullanılacak ölçütler de oluşmaya başlıyor ve bugün bu tanım dünyada genel olarak kabul ediliyor. Buna karşın, o dönem Fransa’sında temelde eşitsizliklere karşı durmakla tanımlayabileceğimiz solculuk, kendi “iç kural düzenini” oluşturmadığından, doğuşundan itibaren “yoruma daha açık” bir görüş/duruş oluyor. 200 yıl önce de bugün de sağcıların genelde safları sık ve düzgün tutmayı başarırken solcuların sürekli bölünmesinde de “solculuğun genetik etkisi” diyebileceğimiz bir gerçek söz konusu yani. Çünkü sağcılar adı sağcılık olmadan net sağ görüşler üzerinde farklı gruplarda güçlenebilirken, sol grupların hemen hepsi “solcu” adını kullanmak istiyor.

Soğuk Savaş döneminde Komünist ülkelerin, Fransız Devrimi’nin kültürel mirasını katık edip yeme arzusundan ötürü “solculuğu” benimsemesiyle birlikte, bu kavramlar tarihleri de unutularak Soğuk Savaş etkisindeki her yere (neredeyse tüm dünyaya) sıçramış oluyor. Kendine has ve kör topal da olsa “demokratizm” bayraktarlığı yapan ABD’nin ise, demokrasinin pek çok ilkesine ters görünen bu antika sağcı etiketine nasıl kavuştuğu ise bence komik ve ilgi çekici bir dizi açıklama gerektiriyor.

Konuyu beynelmilel yönden buraya kadar açıklamak, bu yazıda ülkemiz çerçevesinde ele almak için yeterli, yoksa yazı çok uzar.

***

Solculuk kendi içinde kaygan bir zeminde durduğundan tanımlamak zor olsa da, solcular için sağı ve sağcıları yaftalamak dünyanın en kolay işiymiş gibi görünür. Bunun sebebini yukarıda biraz açıklamıştık, sağcılık daha net ölçütlere sahipti;

* Monarşiyi desteklemek (günümüzde hangi rejim için olursa olsun statükoculuk yapmak),
* Kilise’yi savunmak (günümüzde hangi dini olursa olsun bir şekilde referans almak),
* Geleneği savunmak (günümüzde “düğünü erkek tarafı yapsın,” demek bile gelenekçilik olarak yorumlanabilir),
* Doğal düzen olduğu iddiasında bulunmak (günümüzde homoseksüelliği beğenmemek bile sağcılık olarak yorumlanabilir),
* Kişinin kendi toplumunun diğer toplumlara kıyasla önceliği olduğuna inanmak (günümüzde milliyetçilik veya birkaç adım ilerisi olan ırkçılık noktasındaki her görüş sağ olarak değerlendirilebilir),
* Toplumsal sınıf farkının sosyal hak hiyerarşisi yarattığına inanmak (günümüzde artık kimsenin ağzıyla söylemeye cesaret edemediği bir düşünce hâline geldiğinden büyük oranda yaftalatabilme gücünü yitirmiştir),
…

Listeyi uzatabiliriz ancak, solcuların sağcıları tanımlarken ölçüsüzlüğe varan bir etiketleme “hakkına” sahip olmasının sebebi budur. Bu durum her ne kadar insanlığa aykırı olsa da, “insanlığın haklarını koruyan yüce kişiler”, yani bunu en çok bağıra bağıra söyleyen isimler “solcu” olduğundan, kimsenin aklına solculuğun kendi içindeki karmaşasından doğan bu insanlık dışı çelişkiler yumağı garabeti sorgulamak gelmez. Ayrıca bu yumak, kendini, kim bilir neden, “solcu” olarak tanımlayabilen herkese o andan itibaren “sağcı yaftalama” gücü veren sihirli bir küredir. Yani, kendi kendini solcu ilan ederek yücelen bu kişi de artık canı her istediğinde “mücadele hâlinde olduğu” heyulayı kişilere yansıtarak canının istediği hemen herkesi küçümseyebilir. Bu bizde öyle bir noktaya varmıştır ki, aslında solculuğun sistematikleştirilememesinden kaynaklanan bu dejenerasyon, solcuların kendi gruplarından birini suçlamak istediğinde “Sen dejenere olmuşsun!” suçlamasını da kapsar. Türk solunun kendini eleştirirken “Biz neden birlik olamıyoruz ulan!” serzenişindeki esas sorunu solculuğun müphemliğinde aramak da bu serzeniş sahiplerinin aklına gelmez. Çünkü, “Gerçek İslam bu değil!” diye kendi dışında canının istediği her “Müslüman’ı” İslam dışına itip “İslam’ı aklayan” günümüz İslamcıları gibi, günümüz solcuları da kendi yorumlarının en doğrusu olduğuna inandığından “ötekileri” suçlayıp ideolojisini ve kendini temize çıkarmış olur.

Hâlbuki günümüz Türk solcularının ekserisi basın sektöründe çalışıyorsa beleş içki olan davetlere koşup goygoy yapmakla, piyasada reklamcılık yapıp “düşman olduğu” kapitalizmi semirtmekle falan meşguldür. Solcuların kendi içindeki bu çelişik durumlar da, solculuğun doğasındaki yoruma açıklıkla kolayca kapanır ve hiçbir solcu olayı kolay kolay gerçek kökünden yakalayıp da sorgulamaz. Çünkü bu pek özgürlükçü solcuların her zaman ama her zaman bir gerekçesi vardır. Örneğin arkadaşlarıyla buluştuğunda “pis katil!” dediği bir yönetici için, çalıştığı gazete o görüşten birine ait diye her gün o katili aklamak üzere hizmet etmekte bir yanlışlık görmez. Bu noktada iş artık tiksinti boyutuna vardığından günümüz bazı solcularının bu acayip grup seksinden çıkıp esas konumuz olan sanata geçeceğim.

Not: Yeri gelmişken uzun dönem bir şekilde sağcı olarak yaftalanan Cumhuriyetçilerle bir kısım solcuların nasıl barıştığı hakkındaki görüşümü de sizinle paylaşmak isterim. Türk solcularıyla, hatırı sayılır gücü olan “cumhuriyetçilerin” barışmasında küçük bir kelime sihirbazlığı yatıyor: Ulusalcılık (bu barışmanın alt metnini okuyabileceğimiz sloganlarını da hatırlayalım: “Ne sağcıyım ne solcu, ulusalcıyım ulusalcı!”) İşte bu küçücük kelime oyunuyla algı yönetimi tarihe not düşülmesi gereken bir başarıyla gerçekleştirilmiştir ve eminim buna sebep olanların bunu neden ve nasıl yaptıkları hakkında benim kadar bile fikri yoktur. Kişi ulusalcı oluverince, birden sanki Cumhuriyet’i destekleyen tipik bir sağcı olmaktan kurtulmuştur bu solculara göre. Ah minel solculuk!

***

Solcuların “sağcı” olarak niteledikleri isimlerden sanatçı çıkmaması gülüp geçilecek bir yalan olmakla birlikte, bu “argüman görünümlü safsatayı” dile getirirken, gelenekçiliği damarlarına kadar yaşamak istemenin açmazındaki bir grup İslamcıdan örnekler seçmeleri çaresizliklerindendir. Örneğin pekala “sağcı” gömleğini giydirebilecekleri safkan bir milliyetçi olan Ömer Seyfettin, bugün bile aşılması güç bir edebî ışıkla parlamaktadır. Sağın bile sağında yer alan ırkçı Nihal Atsız ise Bozkurtlar’ını anlatırken üstün bir sanat becerisi sergiler. Dilde Nihat Sami Banarlı’nın çalışmalarını dikkate almamak elde değilse de, ola ki almadınız, Kaplan’ı ve daha nicesini solcu mu sayacaksınız? Türk şiirinin tartışmasız en kuvvetli şairlerinden biri olan Necip Fazıl’ı sırf İslamcıydı diye sanatta Nazım Hikmet’ten aşağı tutabilmenin bir olanağı var mıdır?

Buna karşın kendini bağıra bağıra solcu olarak niteleyip de sanatın çöplüğüne bile yakışmayacak nice çalışması olan birçok isim sizin de aklınıza gelmiyor mu?

Sağ, özellikle edebiyatta ülkemizde oldukça güçlü olagelmiştir. Kişilerin dünya görüşünden bağımsız olarak sanatlarında başarıya eriştiklerine kuşku bırakmayan birçok örneğimiz var. Müzikte de Türk milliyetçisi olduğu gün gibi meydanda olan Barış Manço gibi çınarları yok saymak mümkün değil.

Dünyada da durum hiç farklı değil. Koyu bir faşist olan Giovanni Papini’nin çalışmaları her dönem İtalya’nın en seçkin eserleri arasında yer almaya layık birer entelektüalizm anıtıdır. Salvador Dali’nin resimde eriştiği başarıya kaç solcu erişebilmiştir? Ingmar Bergman’ın Nazi destekçisi olması o güzelim filmlerinin değerini mi düşürmüştür? Sanatçı yönünden de kuşku duyulmaması gereken Aristo’nun öjenik olması yapıtlarının dünyayı iyi yönde değiştirmesini engellemiş midir?

Sanat, kendini solcu olarak tanımlayarak rahatlayan bazı aptalların zayıf düşlerinin erişemeyeceği bir yerdedir. Sağcı, solcu, bokçu veya püsürcü olsun, sanatı insan davranışlarına ve çokyönlülüğüne aykırı düşecek şekilde sınırlayıp tekele almaya çalışmak, ilkel bir kendini savunma dürtüsünün çirkin bir tezahürüdür.

Bu gibi iddia ve inanışları olan insanlar o derece aptallaşmışlardır ki, bu yazıyı okuduklarında bile beni kendi küçük dünyalarında konumlandıracak şekilde yaftalamak isterler. Hâlbuki insanlar, “insanı” kavrayıp olgunlaştıkça her türlü katı, kalıplara sıkıştırılmış gerçek dünyayı tanımlamakta aciz ideoloji zincirlerini de kırmaya başlar. Bir iddianın saçmalığını dile getirmek, karşı çıkılan bir başka görüşün güzellemesini yazmak da değildir. Saçma, saçmaysa, saçmadır.

Bu şehr-i Sıtanbûl ki bî-misl-ü behâdır / Bir sengine yekpâre Acem mülkü fedâdır

Diyordu Lale Devri’nin parlak şairi ve parlak oğlanlara ilgisini gizlemeyen Nedim’i. Kendisinin sakalından ve sarığından dahi utanmadan parlak oğlanlarla aşna fişnayı yalnızca birkaç gazelinde sanat adına mı yaptığını, yoksa gerçekten de ılık mı olduğu sorusunu tarihçilere ve ateşli LGBT cemaatine bırakıyorum. Belki o dönemde de günümüzdeki “Sanat için soyundum!” olayı gibi “Sanat için oğlancıyım!” lafı vardır, bilemiyoruz. Tek bildiğimiz, Nedim’in Lale Devri’ni sona erdiren Patrona Halil İsyanı sırasında öldüğü.

Sakal ve sarığa gönderme yapma sebebim, her nedense bu ikisinin son yıllarda heteroseksüel eril bir iktidar algısıyla iyice sarmaş dolaş olması. Tarih bilmeyenlere hatırlatmak gerekiyor ki, bereketli insanlık tarihi, her türlü imaj ve serpuş altında homoseksüel yetiştirmiştir ve Anadolu toprakları da müstesna değil. Literatürümüze “oğlancılık, gulamperestlik, civelek, iç oğlanı, vs.” gibi türlü türlü ibnelik terimini kazandırmış olan Osmanlı mirasının üzerine oturmak isteyenler dikkatli olsa iyi olur…

Bana gelince, herhangi bir mirasın üzerine oturmak gibi söylem, eylem ya da tasarılar içerisinde değilim. Tek derdim, birkaç ay içerisinde İstanbul’da insan gibi oturulabilecek kiralık bir ev bulabilmek ve o eve yerleşebilmek. Bu maksatla şimdiden internet üzerinden kiralara bakınca, ister istemez bunca şeyi hatırladım. Acemleri bilmem ama biz Türkler olarak İstanbul’da kiralık da olsa oturabilmek için birçok şey feda ediyoruz gibi görünüyor.

Ev sahipleri mi mantıksız, emlakçılar mı pahalıcı, Suriyeliler mi gerçekten fiyatları yükseltti, “babam böyle pasta yapmayı nerden öğrendi,” gibi sorularım, şu an penceremde ıslık senfonisi yaratan İstanbul fırtınasında yanıt bulamadan kayboluyor.

1+1 gibi bekârlara uygun dairelerin merkezî yerlerde ne kadar köhne olduğuna bakılmaksızın Acem mülkü karşılığında kiralanmak istendiği, yeni yapılan yerlerin ise gerçekten de Acemistan kadar “İstanbul içinde ama İstanbul’a uzak olması”, nice yurttaşı olduğu gibi beni de dertten derde, sualden suale attı. Çevreme baktığımda, yani kendim gibi genç ve bekârlara baktığımda hepsinin aynı dertten ötürü cortlamış olduğunu fark etmem hiç de zor olmadı. Zaten bırakın bekârları, aileler için bile en büyük masraf kalemi “ev kirası”.

Aslında yaşamak bile istemediğim İstanbul’da yaşamak zorunda kalmış gibi göründüğüm şu durumda bir de bu kiralarla yüzleşmek, öve öve bitirilemeyen sengini, rengini ve de cangıldan hallice intizamını sinkaflar eşliğinde andığım bir İstanbul namesi çıkarıyor ortaya. Benim gazelimde yekpare Acem mülkü fedadır yalakalığı yok, olacağını da pek sanmıyorum.

300 yıldır Karacaahmet’te yatmakta olan Nedim’i de bir de bugünün İstanbul’unu görsün diye mezarından kalkıp bir kere olsun iş geliş-gidiş saatlerinde metrobüse “binmeye çalışmaya” davet ediyorum. Eminim kendisi hayranı olduğu genç oğlanların hoyrat sürtünmelerinin önüne narin bedenini siper edecek ve bundan da çok memnun olacaktır. Çok şükür, benim böyle sürekli gitmek zorunda olduğum bir işim yok, olanlara da üzülüyorum.

Gerçi, döneminde önde gelen devlet adamlarına yazdığı kaside adı altındaki yalakalık şiirleriyle makam ve mevki elde eden Nedim günümüzde yaşasa iyi bir gazetede köşe tutardı sanırım. Sonra da Boğaz’ı seyrettiği dairesinden, yine aynı şekilde bir İstanbul methiyesi yumurtlayabilirdi. Yani, amiyane tabirle, İstanbul parası olana İstanbul ve içinde yaşamak zorunda olmayanların sürekli kafamıza vurduğu gibi “çok güzel” bir şehir falan değil.